Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

Амин эритмасининг концентрациясини танлаш
. Юқори 
концентрацияга эга бўлган аминли эритмалардан фойдаланилганда 
циркуляция эритмасининг ҳажмини камайтириш имкониятини 
беради ва бунинг эвазига эритмани ҳайдаш харажатлари камаяди 
ҳамда шу билан биргаликда қатор ноқулай ҳолатларни келтириб 
чиқаради: 
-эритманинг бирлик массасида нордон компонентларни 
ютилиш миқдори ошади, умумий иссиқлик самарасини ҳисобига 
аминнинг ҳароратини ошишига олиб келади; 
-эритмани қайнаш ҳарорати ошади ҳамда шу билан биргаликда 
регенерация учун буғнинг сарфланадиган ҳажми ошади; 
-эритманинг қовушқоқлиги ошади, натижада масса- ва 
иссиқлик узатувчанлик коэффициенти камаяди ҳамда эритмани 
циркуляция қилиш учун энергия сарфлари ошади. 
-бундан бошқа ҳолатда аминнинг қовушқоқ эритмаси 
кўпикланишга кўпроқ мойиллиги мавжуд;
-аминли эритманинг буғларини эластиклиги ошади, натижада 
буғланиш ҳисобига йўқотилиш ўсади;
-алканларни 
концентрияланган 
эритмалари 
газнинг 
углеводородли компонентларига нисбатан катта эритувчанлик 
қобилиятининг катта бўлганлиги ҳамда бир вақтнинг ўзида 
абсорберда қўшимча миқдордаги иссиқликни ажратади ва 
экспанзерга юкламани оширади. 
Оптимал массали улуши ( % да): МЭА 12-25; ДЭА 20-30; МДЭА 
30-50. 
Регенерацияланган 
аминлардаги 
қолдиқ 
нордон 
компонентларга бўлган талаблар фойдаланиладиган аминнинг 

---

93 
табиатига қараб аниқланади ва қуйидаги чегараларда ўрнатилади:
МЭА учун -–0,1 моль/моль; ДЭА учун -–0,02 моль/моль; МДЭА 
учун -–0,03 моль/моль. 
Абсорбция ҳароратининг таъсири
. Абсорбция ҳароратининг 
пасайиши мақсадли компонентларни олиб чиқилишини оширади 
лекин, аминли эритмаларда углеводородларни эрувчанлигини 
ўсиши эвазига жараѐннинг 
селективлигини 
пасайтиради ва гидрат 
шаклланиш эҳтимоллигини кучайтиради. Ҳароратнинг ошиши 
нордон компонентларга нисбатан жараѐннинг 
селективлигини
оширади, тозаланган газда нордон компонентларни қолдиқларини 
ўсишига олиб келиши мумкин. Бундан ташқари ҳароратнинг 
кўтарилиши тозаланган газни намлик миқдорини ошишига олиб 
келади, яъни газни қуритишга сарфланадиган гликолнинг сарфини 
ва қуритгични регенерациясига кетадиган энергия сарфини ҳам 
оширади. 
Жараѐннинг селективлигига ҳароратнинг таъсир қилиш 
даражаси аминнинг табиатига қараб аниқланади ва бу ҳолат 
учламчи аминлардан фойдаланишда сезирарлидир. 
МДЭАнинг селективлигига ҳарорат омилларининг таъсир 
қилиши – олтингугуртли газларни нордон компонентлардан тозалаш 
учламчи аминларни нордон газлар билан ўзаро таъсирида ҳар хил 
тавсифлари билан боғлиқ бўлади. Агар бирламчи ва иккиламчи 
аминларни СО
2 
билан карбамитни ҳосил бўлиши билан тўғри 
реакцияланиш имкониятига эга бўлганда, учламчи аминларда 
аминли гуруҳда водород атомининг силжиши мавжуд бўлмаганда 
карбамитлар шаклланмайди, карбонат ва бикарбонатни секин 
босқичли кўмир кислотасини ва диссоциясини шаклланиш билан 
лимитланади.
H
2
S ни ҳар қандай аминлар билан ўзаро таъсирланиши
гидросульфид ва сульфидни шаклланиши билан олиб борилади. 
Ҳароратнинг чегарагача оширилиши ( 70°C гача) кам барқарор 
кўмир кислотасини шаклланишига таъсир кўрсатади, СО
2
ни олиб 
чиқилиш даражасини катта қийматга пасайтиришга олиб келади. 
H
2
S ни олиб чиқиш даражаси пасаяди, СО
2 
га нисбатан кам 
даражада: 

---

94 
 
Босимнинг таъсири. 
Ҳарорат ўзгармаганда
 
босимнинг ошиши 
ва аминнинг концентрацияси газни нордон компонентлардан 
тозалаш ошади ҳамда жараѐннинг силжиш кучи ўсади. Агар газни 
паст босимли тозалаш зарур бўлганда, уни сиқиб босимини ошириш 
мақсадга мувофиқ. Одатда газни аминли эритмалар билан тозалаш 2 
дан 7 МПагача босим остида амалга оширилади. 
СО
2