Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши давлат университети

6. Объектнинг сон-миқдор белгилари асосида номланиши. Орографик объектларни номлашда сон-миқдор белгилари ҳам катта аҳамият касб этган. Улар оронимлар таркибида биринчи, аниқловчи компонент бўлиб келиб, номланаётган объектнинг миқдоридан ташқари, турли қўшимча маъно хусусиятларини ҳам ифодалаган. Жумладан, бир, як, якка сўзлари объектни ёки у билан боғлиқ бирон предметни ўша жой учун хос эмаслигини, ғайри табиий эканлигини ифодалаб келса, икки, уч, беш, етти сонлари объектга хос бирон белгини миқдорини кўрсатиш орқали ўша белгини нисбатан кам эканлигини ифодалаб келади. Бобур “Бобурнома” асарида миқдор соннинг жой номи таркибида қўлланишига хос қуйидаги маълумотни келтиради: “ Яна бир Парвон йўлидур, улуғ кўтал била Парвон орасида яна етти кўтал бор учун Ҳафтбача дерлар¹. Ҳафтбача - еттибола, бу ерда бача сўзи айнан бола маъносида эмас, балки тармоқ маъносидаги нумератив сўз сифатида келган. Шунингдек, оронимлар таркибида келадиган қирқ, минг каби сўзлар эса объектга тегишли белгининг миқдорини айнан қирқта ёки мингта эмас, балки ниҳоятда кўплигини ифодалаб келади. Ўтказилган таҳлиллар оронимлар сон-миқдор белгиларини ифодаловчи қуйидаги сўзлар асосида ясалганлигини кўрсатди:
1) сонлар асосида: бир: Бировузли (Қм., дара), Бирўтар (Қм., дара); беш: Бешбўла (До., адир), Бешдара (Кт., адир), Бешпанжа (Чр., балндлик), Бештўла (Чр., адир), Бешқиз (До., тоғ этаги), Бешқўл (До., дара); тўрт: Тўртгул (Шс., тепа), Тўрткўл (Кт., тепа); минг: Мингчуқур (Чр., яйлов); саксон: Саксондара (Нш., дашт), қирқ: Қирққиз (Шс., жой); чил (тож. “қирқ”): Чилдухтарон (Кт., тоғ), Чилдара (Қм., дара); як (тож. “бир”): Якарча (Шс., баландлик); Еттиқиз (баландлик), Еттикамар (камар).
2) миқдор билдирувчи сўзлар асосида: етим (оронимияда бу сўз битта, ёлғиз маъносини беради): Етимоқ (До., баландлик), Етимтахта (До., тоғ), Етимтепа (Яб., тепа), Етимтоғ (До., тоғ), Етимчўққи (Кт., Чр., Бс., баландлик), Етимқиз (Чр., баландлик; эгизак: Эгизактува (Қм., тепа); қўш: Қўшпайкал (Қш. ш., жой), Қўштут (Яб., жой), Қўшқалоқ (До., адир); гала: Галахирмон (жой), Галатепа (тепа), якка: Яккатува (тепа) ва б.