Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисолиёт институти


) Учинчи усул ҳам анъанавий дисперсиялашга алоқадор бўлиб, эритилган  моддани совутилган газ ѐки суюқлик оқимида пуркаш деб аталади



Download 3,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet30/77
Sana24.02.2022
Hajmi3,89 Mb.
#190859
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   77
Bog'liq
Polimerlar ishlab chiqarish nanotexnologiyasi

3) Учинчи усул ҳам анъанавий дисперсиялашга алоқадор бўлиб, эритилган 
моддани совутилган газ ѐки суюқлик оқимида пуркаш деб аталади. 
Томчини майдалайдиган оқимнинг газ муҳити сифатида, суюқлик 
сифатида эса спиртлар, сув, ацетон хизмат қилиши мумкин. Шундай усул 
билан катталиги 100 нмга яқин бўлган зарраларни олиш мумкин.
Таърифланган усулларнинг ҳаммаси жуда унумли, бироқ қоида 
тариқасида улар кукуннинг ультрадисперлигини, зарраларнинг каттилиги
бир 
бўлишини 
таъминламайди, 
ҳамда 
жараѐннинг 
тозалигини 
таъминламайди. Булар нанозарраларни шакллантиришнинг маълум бўлган 
бирдан-бир усуллари эмас. 0-D нанообъектлар жумласига ультрадисперс 
кукунлардан ташқари фуллеренларни, углеродли 0-D нанообъектларни ҳам 
киритадилар.
56


3.3. 1-D нанообъектлар
Айтиб ўтилган нанообъектларнинг ҳар бири техниканинг турли 
соҳаларида 
қўлланилади. Масалан, наносимлардан 
субмикрон 
ва 
наноэлектрон узелларда ўтказувчилар сифатида фойдаланишни таклиф 
қиладилар. Нанотолалар нанотаркиблаштирилган нанокомпозицион п/пда 
элемент сифатида қўлланилади. Органик наномолекулалар ҳам тиббиѐтда, 
кимѐ саноатида нанотаркиблаштирилган материаллар яратишда қўлланилади.
Электроника учун нанотрубкалар каби 1-D нанообъектлар жуда муҳим 
аҳамият касб этди. Умуман олганда ҳамма нанотрубкалар 2 та катта тоифага 
бўлинади:
1) Углеродли нанотрубкалар (УНТ) 
2) Углеродсиз нанотрубкалар. 
Бундан ташқари ҳамма нанотрубкалар қатламларнинг сони бўйича 
ажралиб туради: бир қатламли, икки қатламли, кўп қатламли.
3.4. Углеродсиз нанотрубкалар
Ҳамма углеродсиз нанотрубкалар икки туркумга бўлинади:
1) 
Таркибига углерод кирадиган ўткинчи нанотузилмалар 
2) 
Дихалькогенид нанотрубкалар. Ҳозирги вақтда дихалькогенид 
трубкалардн MoS
2,
WS
2
, WSe
2
, MoTe
2
ва бошқалар маълум. Бундай 
нанотрубкалар ўта юпқа, идеал ҳолатда – мноатомли қатламлар, ўрам қилиб 
ўралган материаллардир. 
Баъзи қатламли материаллар кимѐвий алоқалар ассимметрик 
бўлганлиги туфайли бундай ўрамларга мустақил равишда анча осон
ўралади, шу билан бирга бундай тузилмаларни шакллантиришдаги бирдан-
бир муаммо - эркин, ҳеч нарса билан боғланмаган атом катталигидаги модда 
қатламини олишдан иборат. Бошқа материаллар ўз-ўзидан ўралиб қолишга 
мойил бўлмайди ва шу сабабли ҳозирги вақтда нанотрубкаларни мажбуран 
шакллантириш имконини берадиган технология усуллари ишлаб 
чиқилмоқда. Бундай жараѐнларнинг 3 та варианти бор:
1) 
Мавжуд бўлган нанотрубка асосида нанотрубка 
яратмоқчи бўлаѐтганимиз материалнинг юпқа қатламларини 
гетероэпитаксиал ошириб бориш. Мисол GaN –ZnO.
Бу усулнинг асосий камчилиги шундаки, гетероэпитаксиал ошириб 
бориш учун иккита материални танлаш қийин.
57


2) 
Бошланғич наносимни электрон нур билан изчил равишда 
камайтириб бориш йўли билан олинган бир деворли нанотрубкалар. Мисол: 
Олтин ва платина нанотрубкалар. D Pt нанотрубкалар - 0,48 нм. 
3) Қалинлиги бир неча моноқатлам бўлган юпқа, тиғиз 
гетероэпитаксиал тузилмани ясси тагликда етиштириб, шундан кейин бу 
гетеротузилмани таглик билан алоқадан бўшатишга ва ўрам, тугун қилиб 
ўрашга асосланган. 1ML – битта моноқатлам.
Ўраш жараѐни атомлар ўртасидаги кучларнинг тиғиз гетеропленкада 
ҳаракатланиши ҳисобига юз беради.
Inда гетероэпитаксия усулида у билан яхши мослашадиган A1As 
етиштирилади, сўнгра бу тузилмага ГЭ усулида AsIn ўстирилади. У A1Asга 
қараганда кўпроқ кристалл панжара параметрларига эга ва шу сабабли бу 
қатлам ўстирилганда у гўѐ сиқилади. Шундан кейин ушбу қатламга яна ГЭ 
усули билан GaAs қатлами ўстирилади. Лекин, AsInдан фарқли ўлароқ бу 
қатлам кристалл панжара параметрига камроқ эга (элементар катак катталиги 
камроқ) ва уни, аксинча, чўзади. Натижада, AsA1 қатламини бўшата 
бошлаганимизда бўшаган InAs тузилмаси AsGa билан бирга InAs 
кенгайтирадиган, GaAs қатлами эса тортадиган кучлар ҳисобига ўрам қилиб 
ўрай бошлайди.
58



Download 3,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   77




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish