Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги андижон машинасозлик институти

Р–n ўтишнинг тескари уланиши
Бу ҳолатда ташқи кучланиш манбаининг мусбат қутби n-соҳага уланади (2.3 - расм).

2.3 - расм

Кучланиш манбаининг электр майдони ўтишнинг контакт майдони йўналган томонга йўналган. Шу сабабли потенциал тўсиқ баландлиги ортади ва U_K = U₀ га тенг бўлади. Тескари кучланиш қийматининг ортиши р-n ўтиш кенглигининг кенгайишига олиб келади ( ). Амалий ҳисобларда қуйидаги ифодадан фойдаланиш қулай:

, (2.3)

бу ерда - ташқи майдон таъсир этмагандаги р–n кенглиги, - ярим ўтказгич нисбий диэлектрик доимийси, - электр доимий.

Потенциал тўсиқнинг ортиши диффузия токининг камайишига олиб келади. Диффузия токининг ўзгариши экспоненциал қонун асосида рўй беради
. (2.4)

Дрейф токи потенциал тўсиқ баландлигига боғлиқ эмаслиги ва I₀ га тенг бўлганлиги сабабли, р-n ўтишдан ўтаётган натижавий ток

. (2.5)

Тескари уланишда контактлашувчи ярим ўтказгичлардан асосий бўлмаган заряд ташувчилар чиқариб олинади (экстракция). Шу сабабли тескари ток экстракция токи деб аталади.

Назорат саволлар
1. Р-n ўтиш нима ва у қандай аниқланади ?
2. Р-n ўтишга тўғри ва тескари кучланиш берилганда қандай ҳодисалар содир
бўлади ?
3. Асосий бўлмаган заряд ташувчиларнинг инжекцияси ва экстракцияси нима?
4. Ўтишдаги кучланиш ўзгарганда инжекция ва экстракция токлари қандай
ўзгаради ?
5. Нима сабабли р-n ўтиш тўсиқ сиғими деб аталадиган сиғимга эга ?
6. Тескари кучланиш орттирилса р-n ўтишдани тўсиқ сиғими қандай ўзгаради?
7. Р-n ўтишнинг диффузия сиғими нима ?
8. Реал диод тузилмаси иделлаштирилган р-n ўтишдан нимаси билан
фарқ қилади ?
9. Р-n ўтиш токи температурага қандай боғлиқ ?
10. Р-n ўтишда қандай тешилиш турлари мавжуд ва улардаги фарқ нимада ?