Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

Tadqiqot predmeti
: Tadqiqot predmeti mavjud sotsiologik muammoning asosiy 
masalalaridan biri hisoblanadi. Bir xil muammoli holatda yagona empirik tadqiqot 
ob`ekti bo’yicha tadqiqot predmeti bo’ladigan bir necha yo’nalishlar bo’lishi mumkin. 
Boshqacha qilib aytganda, tadqiqot predmeti shakllanganda, mavjud muammoni echish 
yo’llari bo’yicha ilmiy faraz tuziladi, shu bilan birga, sotsiologik tadqiqot o’tkazish 
usullari va shakllariga ta`rif beriladi. 
Empirik tadqiqotlar predmeti
bu muayyan masala bo‘lib, ob'ektdan kelib 
chiqadi va tadqiqotda chegaralangandir. 
Talabalar dindorligini o‘rganilayotganda predmet quydagicha qo‘yilgan: 
«Talabalar ongining tuzilmasi va rivojlanish tendensiyasi». 
Bir ob'ektga bir nechta predmet to‘g‘ri kelishi mumkin. Har qaysisi turlicha 
shakllanishi va ob'ektni turli tomomlariga mos kelishi mumkin. Misolda predmet «ong 
tuzilmasi», «dindorlik tipi», dindorlikni talabalar xulq-atvoriga ta'siri va boshqalardir. 
Sotsiologiyaning metodika va texnikasi haqidagi ayrim adabiyotlarda ob'ekt bilan 
predmetning mos kelishi haqida so‘z yuritilgan. Bu noto‘g‘ri, chunki ob'ekt — bu 
haqiqiy mavjud bo‘lgan tuzilmalardir, predmet esa abstrakt qo’yilgan tadqiqot 
muammosidir. 
Tadqiqot programmasini tuzishdagi keyingi qadam muammoni nazariy tahlili va 
asosiy tushunchalarni aniqlash. 
Nazariy analiz o‘z ichiga definsiyalashni oladi, ya'ni ilm-fanda chiqilgan nazariy 
va metodologik nuqtai nazardan muammoni asosiy tushushchalarini aniqlash, nazariy 
asoslar bo‘lmaganda esa (bu juda kam uchraydigan hol) tadqiqotchi o‘z konsepsiyasini 
mustaqil yaratish kerak. Studentlar dindorligini o‘rganishda eng rivojlangan 
yo‘nalishlardan biri din sotsiologiyasiga va E.Dyurkgeym va Z.Freyd ta'limotiga 
asoslanishi kerak. Nazariy tahlilda muammo haqida barcha bilimlar mujassamlanadi, 
muammoning har tomonlama o‘rganilgan va o‘rganilmagan sohalari aniqlanadi, 
izlanayotgan jarayon mohiyati haqida konsepsiya yaratiladi asosiy tushunchalar 
tanlanadi va aniqlanadi. Shuni nazarda tutish kerak-ki tadqiqotlarni boshi ham natijalari 
ham tushushchalarga bog‘liq. Tushuncha bu shunday instrumentki, uning asosida 
nazariy va empirik ko‘rsatkichlar o‘zaro aloqada bo‘ladi. Dindorlikni nazariy tahlil 
qilganda shu ma'lum bo‘ladiki, e'tiqod dindorlikni markaziy tushunchasi bo‘lib u esa 
psixologik gnoseologik, etik, estetik ishonchni o‘z ichiga oladi va u qachon asosiy 
qadriyat bo‘lsagina, shunda ta'sir kuchiga ega bo‘ladi. Buning asosida kimni dindor deb 
hisoblash mumkinligi haqidagi konsepsiya vujudga keladi. Demak, kishi ongining 
qadiriyatlar tuzilmasi diniy bo‘lib, u e'tiqod bilan bog‘liq bo‘lsa, bunday kishini dindor 
deb hisoblash mumkin. Bu misoldan dindorlik tilini aniqlash mumkin.