Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги

5.7. ЎСИМЛИКЛАРНИНГ СУВГА БЎЛГАН МУНОСАБАТИГА 
КЎРА ЭКОЛОГИК ГУРУҲЛАРИ 
Ер юзида яшайдиган барча ўсимликлар сувга бўлган муносабатига кўра 
асосан икки гуруҳга ажратилади: 
1. Сувда яшайдиган ўсимликлар 
2. Қуруқликда яшайдиган ўсимликлар  
1. ГИДРОФИТЛАР. Сувда яшовчи ўсимликлар гидрофитлар деб 
аталади. Улар сув ўсимликлари ҳисобланиб, бутунлай ёки бир қисми сувга 
ботиб яшайди. Бу гуруҳга барча сув ўтлари ( сув айиқтовони, нилфия, лотос, 
элодея, ряска, валиснерия, ғиччак ва бошқалар) киради. Сув ўсимликларнинг 
яшаш муҳити сув бўлганлиги учун ҳам характерли хусусиятлари ошиқча 

---

112 
сувнинг танага киришдан сақланишга мослашган. Сув ўсимликлари сузиб 
юрувчи 
сатҳининг 
катта 
бўлиши, 
механик 
тўқималарининг 
суст 
ривожланганлиги, вегетатив органларининг шилимшиқ бўлиши, қоплагич 
тўқималарининг суст ривожланганлиги,сузувчи баргларининг устки томонида 
кўплаб оғизчалар жойланиши, барг мезофилли устунсимон ва булутсимон 
тўқималарга 
ажралмаганлиги, 
илдиз 
тизимининг 
жуда 
кучсиз 
ривожланганлиги, кўпроқ вегетатив йўл билан кўпайиши ва бошқалар билан 
ажралиб турадилар. 
Сув қатламларида ва остида яшовчи ўсимликларда оғизчалар бўлмайди. 
Уларга фотосинтез учун зарур бўлган (қизил) ёруғлик нурларининг ҳаммаси 
етиб бормайди. Шунинг учун ҳам уларнинг хлоропластларида хлорофиллар 
билан биргаликда, тўлқин узунлиги қисқа 500-600 нм га тенг бўлган нурларни 
қабул қилувчи, қўшимча пигментлар - фикоблин (фикоэритрин ва 
фикоцианинлар) ҳам бўлади. 
Сув ўсимликларининг тўқималарида жуда кўп ҳужайралараро бўшлиқлар 
бўлиб, улар газлар билан тўлиқ ва яхши аэренхимани ҳосил қилади (55 - расм ). 
Бундай ўсимликлар ўз гавдасини сувда яхши сақлайди. 
Шунинг учун ҳам механик тўқималари яхши ривожланмаган. Ўтказувчи 
найлари ҳам кам ривожланган ёки бутунлай бўлмайди. Танадаги эпидермис 
қавати жуда юпқа бўлиб, кутикула бўлмайди, бўлса ҳам жуда юпқа бўлиб, сув 
ўтказишга қаршилик қилмайди. Осмотик босим ва ҳужайраларнинг сўриш кучи 
1-2 атм.га тенг бўлади. Метаболитик жараёнлар учун зарур сувни бутун гавдаси 
орқали шимиб олади. Бу ўсимликларни сувдан чиқориб олинса, бир неча минут 
ичида ҳамма сувни йўқотади ва нобуд бўлади. Сув ўсимликлари танасида 
ҳужайрааро бўшлиқларнинг бўлиши газ алмашув жараёнларини ҳам 
мўътадиллаштиради. Фотосинтез жараёнидан уларда кислород тўпланади ва 
нафас олиш учун сарфланади. Нафас олиш жараёнида ва айниқса кечки ( 
қоронғи ) муддатларда кўпроқ карбонат ангидрид тўпланади ва улар ёруғликда 
фотосинтез учун фойдаланилади. 
3. 
Қуруқликда яшайдиган ўсимликлар намлик шароитига мосланишига кўра 
учта экологик гуруҳга ажратилади : гигрофитлар, мезофитлар ва ксерофитлар.