Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги

ФЕРМЕНТЛАР. Улар ҳужайранинг барча органоидларида бўлиб, оқсил 
асосга эга бўлган органик катализаторлардир. Ҳужайрада кечадиган модда 
алмашувининг ҳамма томонларида иштирок этади. Ҳозиргача ҳужайрадан 100 
дан ортиқ фермент ажратиб олиниб, уларнинг ҳаммаси оқсиллардан иборат 
эканлиги аниқланган. 
Ферментлар бир компонентли ва икки компонентлиларга бўлинади. 
Биринчиси - оддий оқсиллардан , яъни фақат аминокислоталардан ташкил
топган. Иккинчиси - мураккаб оқсиллардан ташкил топган, яъни улар 
таркибида аминокислоталардан ташқари бошқа бирикмалар ҳам бўлади. 
Буларнинг оқсил қисми апофермент, оқсил бўлмаган қисми кофермент 
дейилади. Кофермент турли моддалардан иборат (металл ионлари,
нуклеотидлар, гемин группалар ва бошқалар). Бу ферментларнинг характерли 
хусусияти шундаки, улар фақат оқсил ва оқсил бўлмаган қисмларнинг 
биргалигида комплекс ҳолда ферментатив активликка эга бўлади. 
Ферментлар фақат тирик организмлардаги реакцияларда иштирок этади 
ва спецификлик хусусиятига эга. Яъни ҳар бир фермент организмдаги маълум 
бир хил реакцияни катализлайди. Масалан,уреаза ферменти карбамидга, 
амилаза - крахмалга: каталаза водородпероксидга ва ҳоказо. 
NH
2 
O уреаза
С = CO
2
+ 2NH
2
НОН
NH
2
карбомид 
 
Ферментларнинг активлигига ҳарорат, муҳит рН нинг ўзгариши ва 
бошқалар ҳам таъсир этади. 
Ўсимликлар ҳужайрасида бир неча юз мингдан то миллионгача 
ферментлар бўлиши мумкин. Ҳар бир фермент ўз номига эга бўлиб, бу ном 
субстратнинг номи ҳамда реакциянинг турини аниқлайди, ва "аза" қўшимчасига 
эга бўлади. Умуман ҳамма ферементлар 6 та асосий синфга бўлинади
(оксидоредуктазалар, трансферазалар, гидролазалар, липазалар, изомеразалар 
ва лигазалар). Ҳар бир синф ўз навбатида кичик группаларга бўлинади. Бу 
ферментларнинг 
деярли 
барчаси 
ҳужайранинг 
ичида 
бўлиб, 
асосий 
реакцияларни амалга оширади.