Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райҳон беруний номидаги тошкент давлат техника университети

4.6 Карьер автотранспорти йўллари ва ҳаракатланиш
составининг тавсифи
Замоновий карьерларда автотранспорт алоҳида транспорт сифатида ёки темир йўл транспорти, конвейер транспорти ва бошқа транспорт воситалари билан биргаликда қўлланади.
Карьер автомобил йўллари. Карьерларда автотранспортнинг самарадорлиги кўп жиҳатдан автомобил йўлларининг сифати ва ҳолатига брғлиқ бўлади (4.3-расм). Карьер автомобил йўллари эксплуатация қилиш шароитлари бўйича стационар ва вақтинчалик йўлларга бўлинади. Капитал траншеялар, ер юзи ва туташтирувчи бермаларда узоқ муддат эксплуатация қилишга мўлжалланган, усти қопламали ва ҳар икки томонга ҳаракатланишни таъминлайдиган стационар автомобил йўллари барпо этилади. Вақтинчалик (кавжойдаги ва ағдармалардаги) йўллар иш фронти ортидан сурилиб боради ва уларда йўл усти қопламаси бўлмайди.
Автомобил йўли ҳаракатланиш қисмининг кенглиги автомобил состави габаритлари, ҳаракатланиш тезлиги, йўлдаги юриш тиликлари (полосалари) сонига боғлиқ бўлиб, қуйидаги ифода орқали аниқланади.
Ш_а = 2 y+aρ+(ρ-1)х,
бунда, а – автомобил кузовининг кенглиги,м; y - мухофаза тиликининг кенглиги, м; ρ - ҳаракатланиш тиликлари (йўллари) сони; х = 2y – икки йўналишдаги автомобиллар учрашганда улар орасидаги масофа, м;

4.3- расм. Автомобиль йўлининг кўндаланг профили: а – юмшоқ жинсларда; б – қоясимон жинсларда; в – съездларда; 1 – ер полтноси; 2 – йўлнинг ҳаракатланиш қисми; 3 – йўл чеккаси; 4 – сув чиқариш иншооти; 5 – йўл тўсиғи.


y = 0,5+0,005·v;
v – автоағдаргичларнинг юриш тезлиги, км/соат.
Икки тиликли (йўлли) ҳаракатланишда
Ш_а = 2 (y+a)+х, м.
Икки тиликли йўлнинг ҳаракатланиш қисми кенглиги юк кўтариш қобилияти 27-40т автоағдаргичлар учун 13-15 м ни, 75-120 т бўлган автоағдаргичлар учун 20-25 м ни ташкил қилади.
Кичик радиусли эгри йўлларда йўлнинг ҳаракатланиш қисми кенгроқ бўлиши ва бир томонга (10÷40 ‰) нишаб бўлиши талаб этилади. Эгрилик радиусига нисбатан йўл ҳаракатланиш қисмининг кенгайиши қуйидагича қабул қилинган.
Эгрилик радиуси, м 250 100 50 30 20 15
Йўл кенгайиши, м 0,5 0,8 1,1 1,4 1,7 2,1
Йўл қопламасининг русуми йўлни эксплуатация қилиш давомийлиги, ҳаракат интенсивлиги, ҳаракатланувчи составнинг русуми ва ҳудудий қоплама материаллар мавжудлигини ҳисобга олган ҳолда танлаб олинади.