62
Унинг тузилиш схемаси 7-расмда келтирилган.
Расм.7 Узаткич.
Схемадаги юқори частота генератори (ЮЧГ) юқори частотали сигнал ишлаб
чиқаради. Модулятор хабар сигналини генератордан чиққан юқори
частотали
сигналга модуляция йўли билан жойлаштиради. Натижада радиосигнал ҳосил
қилинади.
Схемадаги (ҚК) қувват кучайтиргичи ҳосил бўлган радиосигнални
белгиланган масофага тарқалиши учун керак бўладиган қувватгача
кучайтириб беради.
Радиоузаткич
тузилишига кирувчи генератор, модулятор ва
кучайтиргич радиоузаткичнинг асосий қисмини ташкил қилиб, битта қобиққа
ўрнатилади. Улар
бажарадиган вазифаларига ерда, сувда, сувостида, ҳавода
кемасининг бортида, космосда, еростида жойлаштирилади.
Радиоузаткичнинг ўта юқори частотали сигнал ҳосил қилувчи
генератори ўта юқори частота асбоблари асосида яратилади (расм.8).
63
Расм.8. Ўта юқори частота
асбоблари
Узаткичнинг чиқиш қисми сигнал тарқатувчи антеннага уланиши
керак. Тарқатувчи антенна узаткич ўрнатилган
жойга нисбатан метрнинг
ундан биридан бошлаб метрнинг ўнлаб узунлигига тенг масофаларда бошқа
жойга ўрнатилган бўлади. Масалан, узоқдан алоқа қилувчи радиостанция
самолѐтнинг ички қисмига ўрнатилган бўлади, тарқатувчи
антеннаси эса,
самолѐт қобиғи ташқарисида ўрнатилган бўлади. Шунинг учун узаткич билан
антеннагача бўлган радиосигнал узатилиши антенна-фидер қурилмаси
ѐрдамида бажарилади. Радиоузаткич ишлаб чиқарган радиосигнални
тарқатувчи антеннага узатувчи қурилмалар
мажмуаси антенна-фидер
қурилмаси деб аталади. Антенна-фидер қурилмаси таркибига ўта юқори
частота қурилмалари: яъни узун йўллар, тўлқин узатгичлар, ўта юқори
частота кабеллари ва оптик толали кабеллар киради (расм.9).
а)
б)
в)
г)
64
д)
е)
ж)
з)
Расм.9. Радиосигнал узатувчи қурилмалар
а), б) – тасма йўллар; в) – тешикли йўл; г) – компланар йўл; д), е) –
тўлқин узаткичлар; ж) – мословчи қурилмалар; з) – коаксиал кабел ва унинг
ковуштиргичлари.
Радиосигналларни атрофга узатиш учун тўлқин тарқатувчи антенналар
ишлатилади. Тарқатувчи антенналар ўтказгич материалдан турли шаклларда
ясалган бўлади. Электр ўтказувчан жисм таркибида ярим эркин электронлар
ҳаракатда бўлиб электр токи ҳосил бўлишида иштирок этади.
Агар узатувчи антеннага юқори частотали
электр манбаси уланса
ундаги зарядлар ҳаракати натижасида атрофдаги муҳитда электр ва магнит
майдон энергияси гоҳ бир, гоҳ иккинчи томонга йўналиб силжийди. Зарядлар
вужудга келтирган майдон бир-биридан ажратиш мумкин бўлмаган электр ва
магнит майдонлари яъни электромагнит майдони бўлади. Зарядлар ҳаракат
тезлигининг ўзгариши туфайли электромагнит нурланиш пайдо бўлади.
Электромагнит майдон пайдо бўлган жойидан ѐруғлик
тезлигига тенг V=C
аниқ ўзгармас тезлик билан атрофга тарқалади. Бу эса атрофга таркалувчи
радиосигнал бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: