ЎЗбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райхон беруний номидаги

14 - § Протектор ҳимояси ва унинг материаллари


14.1. Протектор ҳимояси ва унинг ҳимоя қилиш механизми


Протектор тушунчаси «Металлар корозияси ва ундан ҳимоя қилиш усуллари » фани бўйича бир ҳил шароит таъсирида ўзи емирилиб, пўлат қурилмаларини (қувур ва резервуарларни) коррозиядан ҳимоя қилувчи металл маъносини англатади.
Протектор ҳимояси металларни коррозиядан ҳимоя қилувчи оддий электрокимёвий ҳимоя усулларидан бири ҳисобланади. Бу усул электр манбалари бўлмаган ерлар орқàëè ўтказилган ва изоляция қопламалари қониқарли бўлган қувурларни, ҳамда ўт чиқиш ҳавфи бўлган қурилмаларни коррозиядан ҳимоя қилишда фойдаланилади.
Протектор усулининг ҳимоя қилиш механизми катод ҳимоя усулига ўхшаш бўлиб, ҳимоя қилинаётган қурилмалар юзасида манфий қийматга эга бўлган потенциал ҳосил қилинади, яъни қурилма катод сингари қутблантирилади.
Бу жараён бир ҳил шароит таъсирида ётган (ер тупроғида) металл қурилмаси билан протектор жиҳозини кабел сим орқали улаб, гальваник элемент ҳосил қилиш орқали амалга оширилади. Бу тизимда протектор анод, қурилма катод вазифасини бажаради. Уловчи кабел сими ташқи, тупроқ электролити ташқи занжир вазифасини бажаради (38 – расм).

38 – Расм. Қурилма протектор ҳимоясининг умумий чизмаси.
1 – ҳимоя қилинаётган қурилма (қувур); 2 – протектор; 3 – активатор; 4 – ер тупроғи; 5 – уловчи кабель.
Протектор металининг кимёвий активлиги қурилма металига нисбатан юқори бўлиши, унда оксидланиш жараёнини олдинроқ бўлишини содир этади, яъни унинг атомлари ионларга парчаланади ). Мусбат зарядга эга бўлган металл ионлари тупроқ электролитга ўтиб, эквивалент миқдордаги электронлар эса, протектор юзасида қолади. Протектор юзасидаги ортиқча электронлар кабель сими орқали қурилмага оқиб ўтиб, унинг манфий зарядлаб, катод сингари қутблайди. Бу ўз навбатида, қурилма юзасида анод вазифасини бажарувчи бўлимнинг ҳосил бўлишини чеклайди ва қурилма коррозиядан ҳимоя қилинади.

2.