Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев

Download 6,88 Mb. bet 80/162 Sana 19.02.2022 Hajmi 6,88 Mb. #459455

Bog'liq
Дарслик ПКБ Омонов Каралиев 02 02 2018

Bu sahifa navigatsiya:

• « Баҳо етакчилиги » модели .

Кредит баҳоси	=	Кредитлаш учун жалб қилинган маблағлар қиймати	+	Банкнинг операцион харажатлари	+	Банкнинг риск устамаси	+
Банкнинг фоиз маржаси

Кўрсатилган компонентлардан ҳар бири кредит суммасига нисбатан йиллик фоиз шаклида акс эттирилиши мумкин. «Қиймат плюс» модели оддийлиги ва тезкорлиги билан ажралиб туради. Лекин «Қиймат плюс» моделининг камчиликлари сифатида банк ўз харажатларини аниқлаш жараёнининг техник жиҳатдан мураккаблиги ва бошқа кредиторлар томонидан таклиф қилинадиган фоиз ставкалар, яъни рақобат омилининг ҳисобга олинмаслиги ҳисобланади. Тижорат банклари томонидан бериладиган кредитлар бўйича фоиз ставкалари Марказий банкнинг қайта молиялаш ставкасига юқорида келтириб ўтилган компонентларнинг мос фоизларини қўшиш орқали келтириб чиқарилади. Масалан, банк ўз мижозидан 10 млн. сўмлик кредит буюртмасини олди ва базавий ставка 12 фоизни ташкил қилди. Кредитни расмийлаштириш ва назорат қилиш бўйича операцион харажатлар таҳлил натижасида кредит суммасининг 2 фоизини ташкил қилиши аниқланди. Кредит бошқармаси кредит риски бўйича 2-6 % миқдорида устама ўрнатилишини белгилиб қўйган. Банк эса ўз фоиз маржасини 2 % қилиб ўрнатди. Шундан келиб чиқиб, тижорат банки кредитининг баҳоси 18 фоизни, яъни (12%+2%+2%+2%)ни ташкил қилишини кўриш мумкин.

«Баҳо етакчилиги» модели. «Қиймат плюс» моделида келтирилган камчиликлар кредит баҳосини шаклланишининг бошқа бир моделини, яъни «Баҳо етакчилиги» (баҳо лидерлиги) моделининг пайдо бўлишига олиб келди. 1930 йиллардаги буюк депрессия даврида АҚШ нинг энг йирик банклари «Прайм-райт» (гоҳида у базавий ёки маълумот ставкаси деб аталади) номи билан машҳур бўлган кредитлар бўйича унификациялашган фоиз ставкасини ҳамда қисқа муддатли кредитлар бўйича кредитга лаёқатлилиги юқори ишончли мижозларга таклиф қилинадиган энг паст ставкани ўрнатиш тартибини жорий этдилар.
Ҳозирги вақтда АҚШда «прайм-райт» ставкаси тижорат банклари амалиётида етакчи ставка бўлиб, кредит бўйича ўз ставкаларини доимий равишда эълон қилиб борадиган йирик банкларнинг, яъни «пул марказлари» томонидан эълон қилинадиган ставкаси ҳисобланади. Кўп йиллар давомида ушбу ставка барқарор бўлган, аммо қимматли қоғозлар бозори ва инфляциянинг шиддатли ривожланиши шароитида «прайм-райт» сузиб юрувчи ставкаси қўлланила бошланди. Ҳар қандай қарз олувчига бериладиган кредит бўйича ҳақиқатдаги фоиз ставка қуйидаги формула асосида аниқланади:
;

Download 6,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: