Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев

Қоғоз – кредит пуллар тизими
. 
Қоғоз – кредит пуллар тизимининг 
эволюцион ривожланиши, иқтисодиётнинг глобаллашуви ва халқаро меҳнат 
тақсимотининг чуқурлашуви шароитида пул оборотини вақтдан ва молиявий 
жиҳатдан янада тежамлироқ бўлишини, шунингдек, уни самаралироқ 
ишлашини таъминламоқда. Агар дастлабки қоғоз пуллар тахминан X асрнинг 
охири XI асрнинг бошларида муомалага чиқарила бошланган бўлса, 1930 
йилларнинг охирига келиб улар қаторида кредит пуллари тўлов ҳисоб – 
китоб ва пул айланмаларини амалга оширишда иштирок эта бошлади. Бу ўз 
навбатида иқтисодиётда пул – кредит сиёсатини амалга ошириш ва пул 
муомаласини ташкил этишга ижобий таъсир кўрсата бошлади.
Иқтисодиётнинг ривожланган ҳозирги даврида пулнинг асосий турлари 
банкларнинг кредит билетлари (банкнотлар), тангалар, пул чеклари, 
электрон–пластик карточкалар, ҳисоб рақамларда ёзувда акс эттирилган 
пуллар ҳисобланади.
Муомалага пулларни эмиссия қилиш Марказий банкка юклатилган. 
Марказий банк «банкларнинг банки» сифатида кредит ресурсларини 
шакллантириш ва ушбу ресурсларни нақд ва нақд пулсиз кўринишида 
муомалага чиқариши мумкин. Марказий банк томонидан муомалага 
чиқарилган нақд пуллар унинг мажбурияти бўлиб, тижорат банклари ушбу 
пулларни муомалада айланишини таъминлайди. Тижорат банклари қоғоз – 
кредит пулларни Марказий банкдаги вакиллик ҳисобварағидаги маблағлари 
доирасида ишлатиши мумкин.

---

127 
5.3. Ўзбекистон пул тизимининг ташкил
топиши ва ривожланиши
 
Ўзбекистонда пул тизимининг ташкил топиши миллий валюта 
Сўмнинг муомалага жорий этилиши билан боғлиқ. Сўмнинг муомалага 
киритилиши мамлакатимиз мустақиллигини мустаҳкамлашда муҳим 
ижтимоий – иқтисодий рол ўйнади. 
Миллий валюта Сўм муомалага жорий этилган даврларни асос қилган 
ҳолда мамлакатимиз пул тизимини вужудга келишини шартли равишда учта 
босқичга гуруҳлаш орқали ўрганиш мақсадга мувофиқ.