Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев



Download 2,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet108/178
Sana25.03.2022
Hajmi2,78 Mb.
#508769
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   178
Bog'liq
AVJG8PKux0b4zvMz4CXM2ijEjOQ4hiEWhBX6Dm8k

12 – БОБ
ТИЖОРАТ БАНКЛАРИ
 
 
 
12.1. Тижорат банклари ва уларнинг ташкил топиши 
Тижорат банклари мамлакат банк тизимининг иккинчи бўғинидаги 
молиявий муассаса ҳисобланади. Қонунчилик ҳужжатлари ва иқтисодий 
адабиётларда тижорат банклари жамиятдаги вақтинчалик бўш пул 
маблағларини жалб қилиб, ушбу маблағларни тегишли шартлар (тўловлилик, 
қайтаришлик, муддатлилик, таъминланганлик, мақсадлилик) асосида 
иқтисодиётнинг 
турли 
тармоқларига 
жойлаштирадиган, шунингдек 
жисмоний ва юридик шахсларга тўлов ҳисоб – китобларни амалга ошириш 
бўйича хизмат кўрсатадиган тижорат ташкилотлари сифатида таснифланади.
Замонавий шароитда тижорат банклари жисмоний ва юридик 
шахсларга 300 дан ортиқ банк хизматларини кўрсатади. Уларнинг мижозлар 
билан амалга ошириладиган барча муносабатлари тижорат асосида ташкил 
этилади. Бундан кўриниб турибдики, тижорат банкларининг фаолияти 
тижоратга асосланган бўлиб, уларнинг асосий фаолияти юқори даражада 
фойда олишга йўналтирилади. Бироқ, тижорат банклари ишлаб чиқариш 
корхоналаридан фарқли ўлароқ, ўз фойдасини қўшимча қиймат ишлаб 
чиқариш ҳисобидан эмас балки, корхона, ташкилотлар ва аҳоли ихтиёридаги 
вақтинчалик бўш пул маблағларини тегишли шартлар асосида жалб қилиб, 
ушбу маблағларга эҳтиёжи мавжуд бўлган шахсларга тижорат йўсинда 
бериш орқали фойдасини шакллантирадиган ўзига хос молиявий муассаса 
ҳисобланади. 
Ўзбекистонда тижорат банкларининг ташкил этилиши бевосита 
мустақиллик йилларига тўғри келади. Мамлакатимиз мустақилликка 
эришгунга қадар “банк тизимини фақатгина бир неча банклар, яъни СССР 
Давлат банки, Ташқи иқтисодий фаолият банки, Қурилиш банки ва Давлат 


255 
меҳнат омонат жамғармалари кассалари мавжуд бўлиб, иттифоқдош 
республикаларда ушбу банкларнинг республика, вилоят идоралари ва туман 
бўлимлари фаолият кўрсатар эди
66
”. 
Ўзбекистонда дастлабки тижорат банкларини ташкил этилишининг 
ҳуқуқий асоси бўлиб 1991 йилда қабул қилинган Ўзбекистон 
Республикасининг “Банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги қонуни хизмат 
қилди.
Албатта, мамлакатимизда бозор муносабатларининг такомиллашуви ва 
иқтисодий ислоҳотларнинг чуқурлашуви натижасида тижорат банклари 
мақоми, капитали ва фаолиятига қўйилган талаблар доимий равишда ўзгариб 
бормоқда. Буларнинг натижаси ўлароқ, Ўзбекистон Республикасининг 
“Банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги қонунининг янги таҳрирдаги матни 
1996 йил 25 апрелда қабул қилинди. Мазкур қонун мамлакатимиз банк 
тизими, хусусан тижорат банкларини ташкил топиши ва ривожланишига 
мустаҳкам ҳуқуқий база бўлиб хизмат қилмоқда.
Ўзбекистонда ташкил этилган дастлабки тижорат банки Ташқи 
иқтисодий фаолият Миллий банки ҳисобланади. Кейинчалик, “1994 – 1995 
йилларда ихтисослаштирилган “Асака” банк (автомобил саноатини қўллаб 
қувватлаш учун), “Ғаллабанк” (ғалла етиштиришни молиялаштириш учун), 
“Пахтабанк” (қишлоқ хўжалиги корхоналарини қўллаб – қувватлаш учун) 
якка хўжаликларни қўллаб – қувватлаш учун “Тадбиркор” тижорат банки 
ташкил этилди”
67
.
Ўзбекистонда тижорат банклари фаолиятига лицензия бериш, уларнинг 
фаолиятини назорат қилиш ва тўхтатиш Марказий банк зиммасига 
юклатилган бўлиб, тижорат банкларини ташкил этишда асосий омиллардан 
бири уларнинг устав капиталига қўйилган талаб ҳисобланади. Таъкидлаш 
жоизки, мамлакатимиз тижорат банклари капиталининг минимал миқдорига 
66
Ўзбекистон Республикаси банк тизими. Ф.Муллажонов таҳрири остида. –Т.: «Ўзбекистон» нашриёти, 
2001й. 73 – бет. 
67
Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. 2 – том. –Т.: “Ўзбекистон”, 1996. 16 – 17 – бетлар. 


256 
қўйилган талаб доимий равишда ошиб бормоқда. Қуйидаги жадвалда бу 
ҳақда маълумотлар келтирилган. 

Download 2,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   178




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish