Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта Махсус Таълим Вазириги

3. Ўзбекистонда божхона тизими. 
Божхона
- чегара орқали ўтадиган жами юкларни, шу жумладан, багаж ва почта 
жўнатмаларини назорат қиладиган давлат муассасаси; ўтказилаѐтган юкларни 
текшириш ва улардан божхона йиғимлари ундириш билан шугулланади. 
Ўзбекистонда божхоналар, одатда денгиз ва дарѐ портларида, халқаро аэропортларда, 
темир йўл станцияларининг йирик чегара пунктларида ва мамлакатнинг йирик 
марказларида жойлашади. Божхона муассасалари ташқи савдода мамлакат 
манфаати таъминланишини назорат қилади, божхонага юклатилган вазифаларни 
бажаради ва божхона қоидалари бузилишига хамда контрабандага қарши кураш олиб 
боради. Ташқи иқтисодий алоқаларнинг ривожлана бориши муносабати билан 
божхона муассасаларининг ташкил этилиши ва вазифалари такомиллашиб бормоқда. 
Ўзбскистон териториясида божхоналар фаолиятини уюштириш ва унга рахбарликни 
марказий божхона идораси - Ўзбскистон Республикаси Вазирлар Махкамаси 
хузуридаги Божхона қўмитаси олиб боради. Божхона даромадлари - давлат 
бюджетинипг даромад бандларидан бири хисобланади. Мамлакат чегарасидан 

---

84 
ўтаѐтган товарлардан бож ундириш натижасида хосил бўлади хамда божхона 
йиғимлари, чегара солиқ йигимлари, жарималар ва божхоналар томонидан мусодора 
қилинган товарларни сотишдан тушган пулдан иборат. 
Божхона деклорацияси миллий қонунчилик талабларига мувофиқ 
расмийлаштирилган хужжат. Чегара орқали ўтадиган юк хақидаги маълумотлар кайд 
этилади. 
4. Ўзбекистонда суғурта тизими. 
 
Суғурта 
– ишлаб чиқариш муносабатларининг зарурий элементидир. У 
ижтимоий ишлаб чиқариш жараѐнидаги моддий зарарларни қоплаш билан 
боғлиқдир. Нормал такрор ишлаб чиқариш жараѐнининг муҳим шарти унинг 
узлуксизлиги ва тўхтовсизлиги ҳисобланади. Ишлаб чиқаришнинг доимий 
янгиланиб бориши инсонларнинг барча ижтимоий-иқтисодий формацияларда, шу 
жумладан ривожланган жамиятда ҳам мавжуд эҳтиѐжларини қондириш учун 
зарурдир.
Агарда ижтимоий ишлаб чиқариш жараѐни табиий офатлар ѐки бошқа 
фавқулодда ҳодисаларнинг (ѐнғинлар, портлашлар, эпидемиялар ва б.) салбий 
оқибатлари таъсирида тўхтаса ѐки бузилса, у ҳолда жамият аввало турли олдини 
олиш тадбирларини амалга оширишга, мабодо улар кўзланган натижани бермаса, 
у ҳолда етказилган моддий зарарни қоплашга, ишчи кучини такрор ишлаб 
чиқаришнинг нормал шароитларини қайта тиклашга мажбур бўлади.