Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим

( 6.2 )

бу ерда: ε_sℓ – нисбий ўта чўкувчанлик қиймати; h_i – i қатлам баландлиги;

k_sℓi – заминнинг ишлаш шароити коэффициенти; n – грунт қатламларининг сони.

2. ЎТА ЧЎКУВЧАН ГРУНТЛАРДА ПОЙДЕВОР БАРПО ЭТИШ.

Агар юқоридаги \исоблар натижасида аниқланган ўта чўкувчан-лик қиймати лойи\адаги иншоот тур=унлигига зарарли таъсир кўрсатса, махсус тадбирлар қўллаш тавсия этилади. Бу тадбирлар ўта чўкишнинг турига бо=лиқ бўлиб, сув таъсиридан \имоялаш, ўта чўкувчанликни йўқотиш, махсус қурилмалар қўллаш ва \акозоларга бўлинади.

1. 
   турга хос ўта чўкувчан грунтларнинг қалинлиги 5-6 метрдан ошмаса, қуйидаги чора-тадбирлар қўллаш тавсия этилади:
   

а) ма\аллий грунтларни зичлаш орқали пойдевор ости ёстиқлари ўрнатиш;
б) гурзилар ёрдамида зичлаш. Бу усул амалда кенг қўлланилади. Агар 5-6 метрли ўта чўкувчан қатламдан 1-2 метр пойдевор учун зовур

қазишга кетса, қолган 3-4 метри гурзи ёрдамида мўлжалланган қийматгача зичлаштирилади.
в) ўта чўкувчан қатламни кесиб ўтувчи устун қозиқлар қўллаш;
г) портлаш ёрдамида грунтни ўта чўкувчанлик хусусиятини йўқотиш.
Бунда сув ости портлатиш усуллари, кўпинча қўл келади.

2. 
   турдаги ўта чўкувчан грунтларда қуйидаги тадбирларни қўллаш тавсия этилади:
   

а) агар ўта чўкувчан қатлам қалинлиги чуқур бўлмаса, уни бутунлай кесиб ўтувчи қозиқ қўллаш;
б) аралаш усуллар ёрдамида грунт грунт қатламини зичлаш; в) суюлтирилган шиша (силикат) ёрдамида қотирилади;
г) иссиқлик таъсирида қотирилади.
Ўта чўкувчанликни камайтириш ёки уни бутунлай бартараф этиш тадбирини танлашда уларнинг бир неча турларини техник-иқтисодий нуқтаи назардан таққослаб якуний тўхтамга келинади, шунингдек, мазкур масалани
\ал этишда иншоот заминини сувдан \имоялаш ва махсус қурилмалардан катта а\амият касб этади.
Иншоот атрофида сувдан \имоя қилувчи йўлкалар ўрнатилади. Улар пойдевор чуқурлиги чегарасидан 0,5 метр энлироқ бўлиб, иморат-дан 0,03 қиялик остида жойлаштрилади. Бундай йўлкаларнинг эни 1,2 метрдан кам бўлмаслиги керак.
Иншоот заминларининг баъзан кутилмаган \олатларида намла-ниш натижасида юз берувчи ўта чўкишдан \имоялаш мақсадида қурил-ма-ларда
\ам тадбирлар белгиланади. Масалан, мараккаб шаклдаги бино-ларни чўкма ёриқлар ёрдамида оддий шаклдаги ало\ида муста\кам бўлакларга бўлиш юк кўтарувчи деворлар орасида темир ўзаклар ўрна-тиш; пойдеворлар таг юзасини кенгайтириш ва \.к.
Муста\кам ва бикр қурилмали иншшоотлар (сув кўтарувчи миноралар, темир-бетон мўрилар, темир эритувчи ёқил=и хоналар ва
бошқалар) одатда нотекис чўкишларни кам сезади. Шунинг учун улар-дан фойдаланишда маълум даражада чўкишга йўл қўйиш мумкин.