|
ЛСГ
Гендер Сони Нисбий сони
Мисол
Чақалоқлик
masc.
-
-
Bébé -
‘кичкина бола, ёш
бола, кичкинтой, ўғилча
fem.
1
0 (0,5)
Bébé -
‘кичкина бола, ёш
қизча, ж
Болалик
masc.
5
2
Garçon-
бола, ўғил бола
fem.
3
1
Fille-
вояга етмаган қиз; қиз
бола, қизча,
fillette-
вояга
етмаган қиз; қиз бола, қизча
Ўспиринли
к
masc.
7
3
Chiot-
ўзига бино қўйган
ўспирин, йигитча; ёш бола;
она сути оғзидан кетмаган
одам, хом, ғўр одам; гўдак
fem.
6
3
Chit-
кичкина қиз, қизча,
қиз бола’,
jeune chose-
вояга
етмаган қиз; қиз бола,
қизча’,
glissement d’une fille-
кичкина қиз, қизча, қиз бола
48
Ёшлик,
йигитлик
masc.
19
9
Compagnon-
йигит,
ўспирин’,
sang
neuf-
оқ
суякларга мансуб ёш йигит’
fem.
32
14
Compagne-
вояга етган қиз,
femme de menâge -
вояга
етган қиз,
fille, la copine, la
petite amie-
вояга етган қиз,
une bébé chaude-
енгилтак
бўйи етган қиз, un peu de
peluches
-
танноз
аёл,
ишвагар, қичиқ
Балоғат
masc.
12
5
Homme, le mari -
эр киши,
эркак; киши,
mâle,
masculin-
эр киши, эркак; киши’
fem.
15
7
la dame, la femme
‘хотин,
аёл; бону, хоним’,
une belle
dame-
хотин,
аёл;
бону,
хоним’
Кексалик
masc.
10
5
Tampon-
мункайган (ачиган,
айниган, алжираган чол-
vieillard
-
кекса (қари) одам,
чол-
vieil homme sale
ахлоқсиз,
адабсиз;
шарманда, беномус, ҳаёсиз,
уятсиз, ярамас.
fem.
9
4
vieille femme-
қари хотин,
кампир,
vieille sorcière
-шум
кампир, жодугар кампир,
алвасти-
vieille chauve-souris
минғир-минғир
кампир,
жаврақи, вайсақи.
Гендер
белгиланганнинг
жами
119
100%
49
1- БОБ БЎЙИЧА ХУЛОСА
Ёш – инсон мавжудлигининг энг муҳим характеристикасидир. Конкрет
уюшма маданиятининг ўзига хос хусусияти кўпинча турли ёш гуруҳлари
муносабатларининг ўзига хос хусусиятларига асосланади.
Одамларнинг умр ёшлари ҳақидаги тасаввурлари етарли даражада
мураккаб. Ёш гуруҳларига бўлиниши нафақат биологик параметрларга,
балки ижтимоий ўзига хос хусусиятларга: жамият структураси ва
маданиятига (шу билан бирга, тилга, оламнинг тил манзарасига) ўзаро
боғлиқдир. “Ёш” тушунчасининг мураккаблиги тил далиллари билан
ойдинлашади, бу ерда турли илмий соҳаларда қўлланиладиган жуда кўп
сонли, масалан, биологик ёш, хронологик ёш, соматик ёш, маънавий ёш каби
терминологик бирикмалар ажралиб чиқади.
Шу факт очиқ-ойдин кўриниб турибдики, “ёш” тушунчаси ўзининг илк
англаниш босқичларида француз тили олам манзараларида умрнинг барча
давомийлиги, узунлиги ва ҳатто боқийлигининг тасвири сифатида тасаввур
қилиниб, “вақт” деб аталган тушунча билан тенглаштирилади.
Олимларнинг фикрини ва ёш маъноли лисоний бирликларнинг абсолют
кўпчилик қисми халқлар – тил соҳиблари томонидан халқ тажрибасига
суяниб, инсон умрининг аниқ даврлари ҳақидаги илмий билимларсиз
яратилганлиги фактини эътиборга олиб, ишимизда, ўрганилаётган тил
бирликларининг семантикаси асосида лексик-семантик гуруҳлар ажратиб
кўрсатилди.
Шахсни номинациялаш усулларининг гендер жиҳатини тадқиқ қилиш
гендер лингвистикаси соҳасининг ваколатига (хусусан, тилдаги мавжуд
гендер стереотипларини (қолипларини) топиш мақсадида унинг тил
номинатив тизимини ўрганиш билан шуғулланувчи) йўналишига бевосита
алоқадордир. Юқорида айтилганлар муносабати билан мазкур тадқиқотнинг
долзарблиги шундан иборатки, номинация акти янги шахс номларининг
50
пайдо бўлишига ва мавжуд эскиларининг йўқолишига таъсир кўрсатадиган
ижтимоий-маданий омиллар билан узвий боғлиқликда кўриб чиқилади.
Ҳар қандай тилда олам манзараси тасаввурининг антропоцентрик
характери француз ва ўзбек тиллари тизимидаги унинг таркибига кирувчи
тил бирликлари таркибини қиёслаш ҳамда вербаллашувининг ўзига хос
хусусиятларини ажратиб кўрсатиш имконини беради.
Шу факт очиқ-ойдин кўриниб турибдики, “ёш” тушунчаси ўзининг илк
англаниш босқичларида француз тили олам манзараларида умрнинг барча
давомийлиги, узунлиги ва ҳатто боқийлигининг тасвири сифатида тасаввур
қилиниб, “вақт” деб аталган тушунча билан тенглаштирилади.
Ҳозирги “ёш” ва “âge” сўзларининг изоҳлари таҳлили шундай хулосага
олиб келадики, қиёсланаётган ҳар иккала тилнинг ҳам олам манзараларида
улар маънолари жиҳатидан бир-бирига тўлиқ мос келади ва иккита умумий
мазмун билан тўлади: 1) мавжудлик вақти, у кимнингдир туғилган
лаҳзасидан бошлаб яшалган йилларнинг сони ёки бирор-нарсанинг
кўриниши, вужудга келиши, пайдо бўлиши; 2) тараққиётнинг маълум
поғонаси, кимнингдир ёки ниманингдир олдинги ва кейинги даврлар
оралиғидаги мавжудлиги.
Кўп маъноларга эга “ёш” сўзини ифодаловчи ўзбекча ва французча
сўзлар тегишли тилларда бир қанча синонимик қаторларга ёки
парадигмаларга киради. Бу қаторларда ифодаланаётган ҳодисаларнинг турли
жиҳатларини кескин ажратиб кўрсатувчи семантик синонимлар ҳам, бу
ҳодисага ранг-баранг баҳовий тавсиф берадиган стилистик синонимлар ҳам
мавжуд. Луғат таърифларини ва уларнинг ҳар бир маъносидаги синонимлар
сонининг таҳлили маълумотларини солиштириб, ҳар иккала тилда ҳам
Do'stlaringiz bilan baham: |
