Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

5.4. Маҳсулоттаркибидагиструктуравиёьзгаришлартаҳлили 
Корхона 
(фирма)ларнингихтисослигигакирувчиишлабчиқарилаётганмаҳсулотларнингтаркибибозордаг
италабватаклифнингўзгаришигақарабмунтазамтакомиллашиб, 
ривожланибҳамдамукаммаллашибборади. 
Айниқса, 
ишлабчиқарилаётганмаҳсулотлар, 
қийматўлчамидагиҳажмиструктуравиёьзгаришлартаьсирида 
ортибёкикамайтирилибаниқланишимумкин. 
Бундаишлабчиқарилганмаҳсулотларҳажмисарфланаётганмоддийвамеҳнат 
харажатлариниеьтиборга 
олганҳолдаўрганилишитаҳлилдаеришилганнатижаларниянадааниқроқўрганишимкониятинияр
атади. 
Корхонаучункўпроқфойдакелтирувчи, 
кам 
харажатларталабетиладигантоварларниишлабчиқаришўтаманфаатлидир. 
Шунингучунҳамтоварларниишлабчиқаришҳажминитаҳлилқилишдаструктуравиёьзгаришларн
иеьтиборга 
олишмақсадгамувофиқдир. 
Маҳсудотларҳажмидаструктуравиёьзгаришларнимеҳнациғмикўрсаткичлари 
орқалианиқлашмумкин. Меҳнациғиминимеьёр-соат, меьёрлаштирилганишҳақикўрсаткичлари 
орқалианиқланади. Маҳсулоттурларибўйичарежанингбажарилишиҳар хилдаражадабўлиши, 
структуранингўзгаришидандалолатберади. 
Структурабўйичамаҳсулотишлабчиқаришрежасинингбажарилишиучунҳақиқийишлабчиқарил
ганмаҳсулотнингбарча 
хилларирежалаштирилганмаҳсулоттаркибиватузилишигатенгкелишикерак. 
Ишлабчиқарилганмаҳсулоцтруктурасинингўзгаришифирманингбарчаиқтисодийкўрсаткичлар
игатасиретади. Маҳсулотишлабчиқариштаркибидақимматбаҳо маҳсулоттурлариулушининг 
ортишитуфайлимаҳсулотқийматшаклида 
ортадивабунингаксичабўлса, 
қийматшаклидамаҳсулоткамаяди. 
Худдишундайюқорирентабелликкаегабўлганмаҳсулоттурларининг 
ортиши, 
рентабеллигипасттурларинингпасайишитуфайлиумумийфойдамиқдори 
ортади. 
Маҳсулотҳажмигаструктуравиёьзгаришларнингтаьсиринизанжирлиборланишусули 
орқалианиқлашмумкин. 
Корхонаучуннафкелтирувчибарчаструктуравиёьзгаришларданфойдаланишмаҳсулотларнингҳ
ажминикўпайтиришимкониятинияратади. 
Маҳсулотҳажмигаструктуранингўзгаришинингтаьсириниқуйидагижадвалмаьлумотлариасоси
датаҳлилқилибчиқамиз. 
Жадвалмаьлумотлариасосидакорхонадаишлабчиқарилаётганмаҳсулотларнингструктуравиёьзг
аришинатижасидаишлабчиқаришҳажмиқандаёьзгараётганлигигабаҳоберишимизмумкинбўлад
и. Маьлумотларшуникўрсатмоқдаки, корхонадаҳисоботдавридабизнесрежабўйичажами 
2117539 
мингсўмликтовармаҳсулотиишлабчиқаришрежалаштирилганиҳолда, 
ҳақиқатда 
2515931 
мингсўмликтовармаҳсулотиишлабчиқарилган. 
Ҳақиқийишлабчиқарилганмаҳсулотрежадагиструктурадажами 
2431987 
мингсўмниташкилетган, яьниструктуранингўзгаришитовармаҳсулотинингҳажмига 83944 
мингсўмгаижобийтаьсиретган. 
Бутоварларструктурасинингўзгаришикорхонанингишлабчиқаришфаолиятигаўзинингижобийт
аьсириникўрсатганлигидандалолатдир. 

---

12- жадвал