Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

Tarmoқlar	2000y.	2005y.	2008y.	2009y.	2010y.
2011y.
Sanoat	11,3	9,8	13,9	16,9	19,6	21,0
Қurilish	37	49,4	58,5	41,6	52,3	70,4
CHakana savdo	45,3	43,7	47,2	46,5	50,5	47,0
Aholiga pullik xizmatlar kўrsatish	37,9	52,5	49,1	48,7	47,7	46,4

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning tashқi savdo aylanmasidagi ulushi ham yildan yilga ўsib bormoқda. Kichik biznes subhektlarining mamlakat eksportidagi ulushi 2000 yildagi 10,2% dan 2011 yilda 18,8%ga ўsdi (қarang: 2-rasm)

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning importdagi ulushi 2000-2011 yillarda 27,4% dan 37,4%ga ўsdi.

Ishchi kuchining ish bilan bandligi muammosi ko’’ qirrali bo’lib, u barcha odamlarga o’z qobiliyatlarini ishga solish, o’z ehtiyojlarini qondirish uchun dastlabki teng imkoniyatlarni ta’minlovchi davlat va bozor mexanizimini vujudga keltirish; ishchi kuchini unumli va samarali ish bilan band qilish; zarur hollarda ishchi kuchini iqtisodiyot tarmoqlari va sohalari o’rtasida qayta taqsimlash kabi masalalarni ham o’z ichiga oladi.

Xulosalar

1. 
   Ishchi kuchini takror hosil qilish jarayonini tadqiq etish uning miqdoriy va sifat jihatlarini ajratishni taqozo etadi. Ishchi kuchining miqdori mamlakat aholisining mehnat faoliyatiga layoqatli bo’lgan qismi orqali ifodalanib, u ishchi kuchi resurslari deb ham ataladi.
   
2. 
   Ishchi kuchini takror hosil qilish insonning jismoniy kuchlari va aqliy qobiliyatlarini uzluksiz qayta tiklab va ta’minlab turish, ularning mehnat malakasini muttasil yangilab va oshirib borish, umumiy bilim va kasbiy darajasi o’sishini ta’minlash demakdir.
   
3. 
   Ishchi kuchi migrastiyasi murakkab jarayon bo’lib, turli omillar ta’siri ostida (masalan, ish haqi darajasidagi o’zgarishlar, ishsizlik va h.k.) ishchi kuchining bir hududdan boshqa bir hududga ko’chib o’tishini bildiradi. Migrastiya ikki darajada, ya’ni mamlakat ichida va xalqaro darajada ro’y berishi mumkin.
   
4. 
   Iqtisodiyotning barqarorligi va sog’lomligini aks ettiruvchi ko’rsatkichlardan biri ishsizlik darajasi hisoblanadi. Biroq, har qanday mamlakatda doimiy ravishda ma’lum darajada ishsizlik mavjud bo’ladi. Umuman olganda, mehnatga layoqatli bo’lib, ishlashni xohlagan, lekin ish bilan ta’minlanmaganlar ishsizlar deyiladi. Namoyon bo’lish xususiyati va vujudga kelish sabablariga ko’ra ishsizlik frikstion, tarkibiy, stiklik, institustional, texnologik, regional, yashirin va turg’un ishsizlik turlariga bo’linadi.
   
5. 
   «To’liq bandlilik» tushunchasi iqtisodiyotda ishsizlikning mutloq mavjud bo’lmasligini bildirmaydi. Chunki, frikstion va tarkibiy ishsizlikning bo’lishini tabiiy deb hisoblanadi, shu sababli «to’liq bandlilik» ishchi kuchining 100% dan kam qismini tashkil qiluvchi miqdor sifatida aniqlanadi. Aniqroq aytganda, to’liq bandlilik sharoitida ishsizlik darajasi frikstion va tarkibiy ishsizlar soniga teng bo’ladi. Stiklik ishsizlik nolga teng bo’lganda to’liq bandlilik sharoitidagi ishsizlik darajasiga erishiladi. «To’liq bandlilik» sharoitidagi ishsizlik darajasi ishsizlikning tabiiy darajasi deb ham ataladi.
   
6. 
   Ishsizlikning iqtisodiy oqibatlari ishlab chiqarilmagan mahsulot bilan taqqoslanib baholanadi. Iqtisodiyot ishlashni xohlagan va ishlay oladigan barcha uchun etarli miqdorda ish joylarini yaratish holatiga ega bo’lmasa mahsulot ishlab chiqarish ‘otenstial imkoniyatining bir qismi yo’qotiladi. Iqtisodiy adabiyotlarda bu yo’qotish yal’i ichki mahsulot (YaIM) hajmining orqada qolishi sifatida aniqlanadi hamda u haqiqiy YaIMning ‘otenstial YaIMdan kam bo’lgan hajmi sifatida ko’rinadi. Ishsizlik darajasi qanchalik yuqori bo’lsa, YaIM hajmining orqada qolishi shunchalik katta bo’ladi.