Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

qo’shimcha o’sishi (talab)	=
Ishlab chiqarish quvvatlarining qo’shimcha o’sishi (taklif)

Bu tenglikni formula tarzida yozilsa, u quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:

yoki ,

bu erda:

I – har yillik sof ka’ital qo’yilmalar;

∆I – sof ka’ital qo’yilmalarning qo’shimcha o’sishi;

∆I/I – sof ka’ital qo’yilmalarning o’sish sur’ati;

1/a – multi’likator, bu erda a –jamg’arishga bo’lgan o’rtacha moyillik;

 - ka’ital samaradorligi.
Shunday qilib, iqtisodiyotdagi ishchi kuchining to’la bandligini hamda ishlab chiqarish quvvatlarining to’liq ishlashini ta’minlovchi sof investistiyalar yoki ka’ital qo’yilmalarning o’sish sur’ati  x a ga teng bo’lishi lozim. Agar iqtisodiyotdagi investistiyalarning ‘otenstial o’rtacha samaradorligi 0,3 ga, jamg’arishga bo’lgan o’rtacha moyillik 0,2 ga teng bo’lsa, u holda investistiyalarning o’sish sur’ati 6% (0,3x0,2)x100%)ga teng bo’ladi.

R.Xarrodning iqtisodiy o’sish modeli investistiya va jamg’armalar o’rtasidagi makroiqtisodiy muvozanat, ya’ni ga asoslanadi. U statik holdagi makromuvozanat uchun alohida, dinamik holdagi makromuvozanat uchun alohida formuladan foydalanadi. 1-formula quyidagi ko’rinishda bo’ladi:

,

bu erda:

G – milliy daromadning o’sish sur’ati (∆Y/Y);

S – ka’ital sig’imi (I/∆Y);

S – milliy daromad tarkibidagi jamg’arishning ulushi (S/Y).

2-formula quyidagi ko’rinishda o’z ifodasini to’adi:

,

bu erda:

Gw – haqiqiy jamg’arma va taxmin qilinayotgan investistiyalar o’rtasidagi dinamik muvozanatni ta’minlovchi o’sishning kafolatlangan sur’ati;

Cr – ka’ital koeffistientining talab etilayotgan miqdori.

Neokeynschilarning fikriga ko’ra bozor iqtisodiyoti sharoitida doimiy kafolatlangan o’sish sur’atiga avtomatik ravishda erishib bo’lmasligi sababli, ular dinamik muvozanatga erishish uchun iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish zarurligi to’g’risidagi xulosaga keldilar.

Iqtisodiy o’sishning muhim modellaridan biri bo’lib tarmoqlararo balans hisoblanadi. Tarmoqlararo balansning dastlabki nazariy asoslari sobiq ittifoq davrida ishlab chiqilgan edi. Keyinchalik u asli Rossiyalik bo’lgan hamda AQShga o’tib ketgan iqtisodchi V.Leontev tomonidan «xarajatlar – ishlab chiqarish» modeli sifatida takomillashtirilgan holda ishlab chiqildi (5-jadval).

V.Leontev iqtisodiy tahlilning «xarajatlar – ishlab chiqarish» usulida eng avvalo e’tiborni iqtisodiyotdagi miqdoriy aloqalarga qaratadi. Tarmoqlar o’rtasidagi bu aloqalar texnologik koeffistientlar (I kvadrantdagi a₁₁, a₁₂, a₁₃ va h.k. belgilar) orqali o’rnatiladi.

Tarmoqlararo balans jadvali to’rtta kvadrantdan iborat. Birinchi kvadrantga mahsulot ishlab chiqarishga moddiy sarflar ko’rsatkichlari joylashtirilgan. Ikkinchi kvadrantga shaxsiy iste’mol, jamg’arish, davlat xaridi va eks’ort sifatida foydalaniluvchi ‘irovard mahsulot ko’rsatkichlari joylashtirilgan. Uchinchi kvadrantdan qo’shilgan qiymat (ish haqi, foyda, soliqlar) va im’ort ko’rsatkichlari o’rin olgan. To’rtinchi kvadrantda sof milliy mahsulotni qayta taqsimlash ko’rsatkichlari joylashgan. Tarmoqlararo aloqalar jadvali ustunlari bo’ylab xarajatlarni, ya’ni har bir tarmoq bo’yicha mahsulot qiymatini tashkil etuvchi unsurlarni, satrlar bo’yicha esa – milliy iqtisodiyot har bir tarmog’i mahsulotini taqsimlash tarkibiy tuzilmasini aks ettiradi.