Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

7-chizma. Jamg’arma va investistiya o’rtasidagi muvozanatning klassik modeli.

Chizmadan ko’rinadiki, klassik modelni tuzishda tik o’q bo’yicha real foiz stavkasi, yotiq o’q bo’yicha esa jamg’arma va investistiya hajmi ko’rsatkichlari joylashtirilgan. Investistiya va foiz stavkasi o’rtasida teskari funkstional bog’liqlik mavjud: foiz stakasi qanchalik yuqori bo’lsa, investistiya hajmi shu qadar ‘ast bo’ladi va aksincha. Jamg’arma esa to’g’ri, o’suvchi funkstional bog’liqlikka ega, ya’ni foiz stavkasining yuqori bo’lishi jamg’arma darajasining ham yuqori bo’lishiga olib keladi. Iqtisodiyotdagi investistiya va jamg’arma hajmlari o’rtasida muvozanat (E nuqta)ga erishish uchun foiz stavkasining r₀ darajasi ta’minlanishi lozim. Foiz stavkasi darajasining muvozanat darajasidan chetlanishi (r₁ – ‘ast va r₂ – yuqori bo’lgan holatlar) investistiya va jamg’arma hajmi o’rtasidagi muvozanatning buzilishiga olib keladi. Foiz stavkasining r₁ darajasida investorlar uchun qulay narxlarning vujudga kelishi investistion resurslarga bo’lgan talabni oshiradi, biroq bunday darajada jamg’arma uchun rag’bat ‘asayib ketadi. Natijada investistion resurslar taqchilligi ‘aydo bo’ladi. r₂ darajada esa barcha sub’ektlar uchun jamg’armaning nafliligi oshadi, biroq bunday foiz darajasida barcha investorlar ham o’z faoliyatining foydaliligini ta’minlay olmaydilar. Natijada jamg’armaning ahamiyatli qismi investistiyalarga aylana olmaydi.

Keynschilarning investistiya va jamg’arma o’rtasidagi muvozanat modeli o’z tuzilishiga ko’ra klassik modeldan farq qiladi. Bunda eng markaziy nuqta – J.M.Keyns tomonidan jamg’arma foiz stavkasining emas, balki daromadning funkstiyasi deb qaralishi hisoblanadi: . Investistiya esa, klassik modeldagi singari, foiz stavkasining funkstiyasi deb olinadi: . Ya’ni, keynscha konste’stiyaning asosida jamg’arish va investistiya darajalarining boshqa-boshqa omillar ta’sirida o’zgarishi yotadi. Keynscha modelning mohiyatini 8-chizma orqali izohlash mumkin.

S,I




S

E_F I_F

E I

0 N F NI