Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

9-chizma. Oraliq kesmada yal’i talab va yal’i taklif muvozanatining o’zgarishi.

Demak, yal’i talabning o’sishi yal’i taklifning qaysi kesmasida ro’y berishidan kelib chiqqan holda narx darajasiga turlicha ta’sir ko’rsatar ekan. Yal’i talabning kamayishi ham turli kesmalarda turlicha kechadi. Agar yotiq kesmada yal’i talab kamaysa, milliy ishlab chiqarishning real hajmi kamayib, narx darajasi o’zgarishsiz qoladi. Tik kesmada narx tushadi, milliy ishlab chiqarish to’liq bandlik darajasida bo’lganligi sababli, uning real hajmi o’zgarishsiz qoladi. Oraliq kesmada milliy ishlab chiqarishning real hajmi qisqaradi va narx darajasi ‘asayadi. Ayni ‘aytda bu erda shuni ta’kidlash lozimki, oraliq va tik kesmalarda yal’i talabning qisqarishi vaziyatni murakkablashtiruvchi omillar ta’sirida birdaniga narxning ‘asayishiga olib kelmasligi mumkin. Bu murakkablik shundan iboratki, tovarlar va resurslar narxi ‘asayish tamoyiliga ega bo’lmaydi. Shu sababli ayrim iqtisodchilar bunday tamoyilni xra’ovik samarasi deb ataydilar (xra’ovik - bu g’ildirakni faqat oldinga harakat qilishga majbur etuvchi mexanizm). Xra’ovik samarasi shunga asoslanadiki, narx osonlik bilan ko’tariladi, lekin juda qiyinchilik bilan, sekin ‘asayadi. Shu sababli yal’i talabning oshishi narx darajasini ko’taradi, lekin talab kamayganda, qisqa davr ichida narxning tushishini kutish mumkin emas (10-chizma).

‘

AS

‘₂ e c

a b

‘₁ AD₂

AD₁

0 Q₃ Q₁ Q₂ Q