Ўзбекистон Республикаси Олий ва махсус ўрта таълим вазирлиги олий ўқув юртларининг талабалари учун дарслик сифатида тавсия этган

50-расм. Даврий ишловчи автоклав:
1-корпус; 2-реакцион идиш;
3 - 4-қувурлар; 5-қопқоқ
6 – жадвал.
Суюқ фазада кетувчи гомоген реакциялар ва реакторларнинг айрим турлари.

Тайёр маҳсулотни олиш реакциясининг схемаси		Реактор
КСl + Νа ΝО3 СН2 Сl2 + Сl2 (hv) → ССl4 СН2  О  СН2 + Н2О → НОСН2  СН 2 ОН С2Н5ОSО2ОН + Н2О → С2Н5ОН + Н2SО4 nСН 2О + (n + 1) С6Н5ОН → Н[С6Н3 (ОН) СН2] n С6Н4 ОН + NН2О	     Трубали тури	Камерали тури » » » »  Камерали тури 	Аралаштириш билан Бунда ҳам   Аралаштириш билан Аралаштириш
СН3 СООС 2Н3 + СН3 (СН2)16 СООН СН3 (СН2)16СООС2Н3 +СН3СООН (ΝН4)2S2О8 + 2КНSО4 → К2S2О8 + 2 (ΝН4) НSО4			билан Бунда ҳам

2-§. Гетероген жараёнлар ва реакторлар.
Ҳар хил фазада (муҳитда) бўлган реакцияларга киришадиган моддалар орасида бўладиган реакцияларга гетероген кимё – технологик жараёнлар деб аталади. Гетероген жараёнлар механизми гомогенга қараганда мураккабдир. Чунки ҳар хил мухитда бўлган моддалар ўзаро таъсир қиладилар. Реакция фазалар орасидаги боғлиқда боради. Гетероген жараёнлар реакцияси масса алмашинуви кинетикасига (диффузия жараёнига) ва гетероген системасига (С–Қ, Г – Қ, Г – С, ) бўлади. Кўпчилик гетероген жараёнлар кимёвий реакция билан боғлиқ бўлмай, фақат физик – кимёвий ҳодисаларга асосланган. Бу жараёнларга парланиш, ҳайдаш, экстракция ва бошқалар киради.
Асосий технологик кўрсаткич саноат жараёнларида маҳсулотни технологияда асосий мақсад гетероген кимёвий жараёнларда мувозанатни ўрганиш ва асосий маҳсулот чиқишини кўпайтириш йўлларини, турларини ахтаришдир. Гетероген мувозанатга ҳарорат, босим, концентрация таъсир қилади. Гетероген жараёнлар мувозанати кимёвий реакция мувозанат константаси, компонентларнинг фазалари орасида тарқалиши ва фазалар қонуни билан аниқланади. Кимёвий реакциядаги маҳсулот ва хом ашё орасидаги мувозанат бирор бир фазада боради ва мувозанат константаси билан аниқланади. Гетероген жараёнлар учун диффузион майдон характерли ҳисобланади. Аммо замонавий оқимларни тўхтовсиз равишда аралаштириб туриш ва фазаларнинг таъсирлашув юзасини ошириш кўпинча жараённи диффузиондан кинетик майдонга ўтишига олиб келади. Иккинчи томондан, гетероген жараёнларда ҳарорат кўтарилиши билан кинетикдан ташқи диффузион майдонга ўтиш ходисаси рўй беради. 50расмда ёниш, куйдириш ва бошқа жараёнлар учун қаттиқ ва суюқ реагентларнинг ўзаро таъсирлашув тезлигига ҳарорат ва аралаштириш даражаси таъсири берилган. Гомоген жараёнлар учун кинетик тенгламалар ва ректорларни ҳисоблашда ўзаро аралаштирилаётган фазалар оқимининг йўналиши ҳам ҳисобга олинади. Икки фазали гетероген системаларда оқим йўналиши бир томонлама, қарама – қарши ва кесишган бўлади (51-расм).