Ўзбекистон Республикаси олий

Ишни бажариш тартиби 
Ишни бошлашдан 30 минут олдин пиранометр ва текширилган актинометрни очиқ 
майдончага ўрнатилади. Сўнгра пиранометр оёқчаларини бураш билан термобатарияни аниқ 
текис ҳолга келтирилади. Ўлчаш ишларини бошлашдан олдин асбобларни очиқ майдончага 
ўрнатишдан мақсад улар температурасини атрофдаги ҳаво температураси билан бир хил 
бўлишига эришишдир. 
Ўлчаш ишлари қуйидаги тартибда олиб борилади. 
1. Пиранометрни металл ғилоф билан ёпиб, гальванометр стрелкасининг шкаладаги нол ҳолати 
N
0
1 
белгиланади. 
2. Ғилоф олиб қўйилади ва экран билан пиранометрни тўғри нурланишдан тўсилади. Орадан 20 
сек ўтгач гальванометр кўрсатиши аниқланади. Сўнгра ҳар 20 сек да гальванометр кўрсатишлари 
N
2 
ва N
3 
аниқланади. 
3. Тўсувчи экранни олиб қўйиб, юқоридаги тартибда ўлчаб N
4, 
N
5, 
N
6 
лар аниқланади(бу ҳолда 
йиғинди радиацияни ўлчанаётганини эсда тутинг). 
4. Пиранометрни экран билан яна тўсиб қўйилади ва N
7, 
N
8, 
N
9
лар аниқланади.
5. Пиранометрни ғилофи билан ёпиб қўйиб, гальванометр стрелкасининг кейинги нол ҳолати 
11
0

аниқланади.
6. 
Сочилган 
радиация 
интенсивлигини 
қуйдаги 
формула 
бўйича
ҳисобланади:D=
























2
6
11
0
1
0
9
8
7
3
2
1
,(18)
бунда: к-актинометр доимийси, 

-пиранометрга ўрнатилган гальванометр кўрсатишга 
киритилган тузатма.
7. Горизантал сиртга тушадиган йиғинди Қуёш нурланиш интенсивлигини қуйдагича 
ҳисобланади:


















2
3
11
0
1
0
6
5
4
К
Q
. (19)
олинган натижалар қуйдаги жадвалга киритилади. 
3- жадвал
Вақт
Ҳисоблаш
Гальванометрдан
ҳисобланган 
қиймат 
тартиби 
Нол ҳолат 
Сочилган 
радиация 
Йиғинди 
радиация