Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

Адабиѐтлар: 
1. Х.Н.Атабаева .Соя-монография Т.Милл.энц., 2004, 5 б.т. 
2. Н.Халманов Соя бетакрор ўсимлик - интернет малумоти. 
 
 
ШОЛИНИ ЕТИШТИРИШ АГРОТЕХНИКАСИ 
 
И.Кимсанов, С.Расулов, У.Абдумаликов 
Андижон қишлоқ хўжалик институти 
Шоли энг қимматли озиқ-овқат экинларидан биридир. Дунѐ дехқончилигида у экилиш майдони ва 
ялпи ҳосилига кўра, буғдойдан кейин иккинчи ўринни эгаллайди. Шоли экин майдонларининг асосий 
қисми жануби-шарқий Осиѐ мамлакатларига, биринчи навбатда, Бирма, Ҳиндистон, Индонезия, ХХР, 
Таиланд, Филиппин давлатларига тўғри келади. Умуман Осиѐ мамлакатлари ҳиссаси шолининг бутун 
дунѐдаги экин майдонларининг 90% и тўғри келади.
Биологик хусусияти. 
Шоли иссиқсевар ўсимлик. Уруғларини униб чиқиши учун минимал 
ҳарорат 10-14
о 
С. Ҳаѐтчан майсалар 14-15
о 
С да ҳосил бўлади. Тупланиш фазасида минимал ҳарорат 15-18
о 
С, гуллашда 18-20
о 
С, дон пишишининг бошланишида 19-25
о 
С. Ўсимликни ўсиши ва ривожланиши учун 
мақбул ҳарорат 25-30
о 
С, максимал ҳарорат 40
о
С.
 
Шолидан юқори дон хосили етиштиришда унинг агротехникасини яхши билиш ва уларни мақбул 
муддат ва меъѐрларда амалга ошириш мухим ахамиятга эга. 
Ерни ишлаш
. Шоли тупроққа талабчанлиги кам ўсимлик ҳисобланади. Уни ботқоқлик ўтлоқ, 
торфли, шўртоб ва бошқа тупроқ шароитларида ўстириш мумкин. Илгаридан экин экиб келинган ва 
янгидан ўзлаштирилган шолипояларда ерни асосий ишлаш кузги шудгорлаш хисобланади. Кузги 
шудгорлаш олдидан шолипоялар қуритилади, ўсимлик қолдиқларидан тозаланади, зовур шахобчалари 
тартибга солинади, ер текисланади, органик ўғитлар (гўнг) ва суперфосфат солинади. Ер хайдашда ИЯ-3-
35 русумли қўш қаватли сўқа ѐрдамида Т-4 тракторларда амалга оширилади. 
Дала ботқоқ, бегона ўтлар билан ифлосланган бўлса, бегона ўтлар илдиз массасининг асосий 
қисми жойлашган тупроқ қатламидан чцқурроқ қилиб кузги шудгор ўтказиш керак. Туганакли қамиш, 
илдизлар 12-14 см, қамиш илдизлари 25 см чуқурликда жойлашган. Тупроқ юзасига чиқиб қолган бахорда 
тароқланиб йиғилади. Даста қилиниб ѐқиб юборилади. Тариқсимон бегона ўт уруғлари ифлосланган 
далалар 25 см чуқурликда ҳайдалади.
Ерни экиш олдидан дискли тирма билан ишланади, бир йўла кенг қамровли текислагич (грейдер) 
ѐки оғир мола билан текисланади. Машинада қаторлаб ва ѐппасига уруғ экиш учун мўлжалланган 
далаларга оғир ғалтак мола босилади. Сўнгра, КПУ-2000 русумли ариққазгичда пол олинади.