Ўзбекистон республикаси олии ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети

«ДАРАХТ» МЕТОДИКАСИ
Болаларга тайёр сюжетли расм: дарахт, унинг устида ва тагида жойлашган одамчалар расми бор қоғоз берилади. Ҳар бир ўқувчи шундай тасвирли одамчалари номерланмаган расм олади. Бошида ўқувчи қоғозга исми, фамилиясини ёзмайди, чунки бу боланинг танловига таъсир қилиши мумкин.
Вазифа қуйидаги шаклда берилади: «Ушбу дарахтни кўздан кечириб чиқинг. Сиз бу дарахт тепасида ва дарахт ёнида бир қанча одамчаларни кўраяпсиз. Уларнинг ҳар бирида ҳар хил кайфият ва улар ҳолати турлича. Сиз қизил фламастер олиб, ўзингизни эслатаётган, сизнинг ўзингизга, мактабга илк қадам қўйгандаги кайфиятингизга, ҳолатингизга ўхшаган одамчани атрофини айлантириб чизинг. Биз Сизнинг қай даражада эътиборли эканлигингизни текшириб кўрамиз. Эътибор беринг, дарахтдаги ҳар бир шох сизнинг эришган муваффақиятингиз ва ютуқларингизга тенг бўлиши мумкин. Энди яшил фламастер олиб, ўзингиз унга ўхшашни хоҳлаган, унинг ўрнида бўлишни хоҳлаган одамчани фламастер билан айланага олинг».

«Дарахт» номли проектив методика натижаларини таҳлил қилишда ушбу ўқувчи қайси позицияни танлашига, ўзини «реал» ва «идеал» ҳолатини қандай одамнинг ҳолати билан ўхшатишига, улар ўртасида фарқ бор ёки йўқлигига асосланилади.

Кейин тушунтириш қулай бўлиши учун ҳар бир одамча шаклига тартиб рақамлар қўйиб чиқилган.
№ 1, 3, 6, 7 позицияларининг танланганлиги тўсиқларни енгиб ўтишга бўлган шижоатни характерлайди;
№ 2, 19, 18, 11, 12 киришимлилик, дўстона қўллаб-қувватлашни билдиради;
№ 4 ҳолатнинг турғунлиги (қийинчиликларни енгиб ўтмасдан туриб муваффақиятга эришиш хоҳиши);
№ 5 чарчаш, умумий қувватсизлик, куч захирасининг катта эмаслиги, тортинчоқлик;
№ 9 вақтичоғликка бўлган мотивация;
№ 13, 21 четланганлик, ёпиқлик, хавотирлилик;
№ 8 иш жараёнидан четланганликни, ўз қобиғига ўралиб олишни характерлайди;
№ 10, 15 комфорт ҳолат, нормал мослашув;
№ 14 кризис ҳолати, «жарликка қулаш»;
№ 20 позицияни кўпчилик ҳолларда перспектива сифатида ўз-ўзига нисбатан юқори баҳода бўлган ва лидерликка интилувчан болалар танлашади.
Таъкидлаш керакки, № 16 позицияни ўқувчилар ҳар доим ҳам «№ 17 одамчани ўз устида кўтариб юрган одамча» позицияси сифатида тушунмайдилар, бу позицияда бошқа одам (№ 17 одамча) томонидан қўллаб қувватланаётган ва қучоқланган одамни кўришга мойилдирлар.

«СИЗ ҚАНДАЙ ОДАМСИЗ?» ТЕСТИ

Ўз ҳақингизда билмоқчимисиз? Унда кўп ўйлаб ўтирмай қуйидаги квадратлардан ҳар бирига хоҳлаган расмни чизинг. Расмларнинг сифати аҳамиятли эмас.

Чизиб бўлган бўлсангиз, энди натижаларни таҳлил қиламиз.

Биринчи квадрат - сизни мақсадга интилувчанлигингизни билдиради. Агар квадрат ичидаги нуқта сиз чизган фигуранинг маркази бўлса, сизнинг ҳаётдаги асосий мақсадингиз аниқ. Агар нуқта чизмангизни маркази бўлмаса, унда бир неча мақсадларингиз бор. Агар нуқта расм фонида, манзарада йўқолиб кетса, сиз ҳали ҳаётдаги асосий мақсадингизни топа олганингизча йўқ.
Иккинчи квадрат - сизни бошқа одамлар таъсирига берилувчанлигингиз, қарор қабул қилишда қанчалик мустақил эканлигингизни билдиради. Агар сиз ўртадаги чизиққа параллел тўлқинли чизиқлар чизган бўлсангиз, сиз тез ишонувчан, берилувчан одамсиз. Квадрат ўртасидаги чизиққа эътибор бермасдан расм чизилган бўлса, демак сиз ўз фикрингизга эгасиз, мустақил қарор қабул қила оласиз.
Учинчи квадрат - оилангизга бўлган муносабатингизни билдиради. Агар чизган расмингизнинг кўпроқ қисми бурчакдаги кичкина квадратчага жамланган бўлса, сизнинг уйингизда ёқимли муҳит ҳукм суради. Расм квадратга яқинлашмаса, аҳвол яхши эмаслигидан далолат.