Zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati

Tajriba ishi № 5
Tog` jinsi namunalarini ekstraksiyalash
Ishdan maqsad : Tog` jinslari namunalarini tajriba yo`li orqali ekstraksiyalashni o`rganish.
Nazariy qism : Tog` jinslarini ekstragerlash deb tog` jinsi tarkibidan barcha suyuqliklarnitoki massasi o`zgarmaguncha bo`lgan holatgacha quritish jarayoniga aytiladi. Ekstrlangan tog` jinslari asosan tajriba asosida namunaning quruq holat dagi unda kechishi mumkin bo`lgan boshqa jarayonlarni o`rganish mumkin.
Tog` jinsini ekstragerlash jarayoni tog` jinsi tarkibi zichligi mineral tuzilishini g`ovakliligi donadorligi namligi va qanday suyuqlikga to`yinganligiga qarab o`zgarishi mumkin.
Kernlarni o`rganish uchun toza tog` jinsi kerak unga to`yingan tog` jinslari dan ajratilgan bo`lishi kerak unga to`yingan tog` jinslari dan ajratilgan bo`lishi kerak. Tog` jinsidan organic suyuqliklarni chiqarish uchun sok-sled amalga oshiriladi.
Qurilmaning tuzilishi :
SOK SLED qurilmasi havo chiqarib tashlovchi qutiga o`rnatiladi. U quyidagi qismlardan tashkil topgan.

1. 
   Shisha kolba (yopiq tipdagi elektr plita bilan qizdiriladi)
   
2. 
   Ekstraktor
   
3. 
   Sifon trubka
   
4. 
   Teskari sovutkich(sovutkichga suv vodoprovoddan keladi) chiqib ketayotgan suv kanalizatsiyaga ulanadi.
   
5. 
   Issiqlikdan himoyalangan ko`tarish trubkasi
   
6. 
   Namunalar
   

Ishlash prinsipi :

Kolbadan qizish jarayonida qaynayotgan erituvchi trubka orqali par ko`rinishida ekstraktor ga qarab harakatlanadi. So`ngra bu parlar to`rtinchi sovutkichda konditsiyalanadi. Bu vaqtda kondinsat ekstraktorga qaytib tushib tog` jinsini tarkibidagi neftni eritadi.
Ekstragerlash jarayonida konditsatlashgan eituvchi va neft tog` jinsidan ajralib chiqib ekstraktorga yig`ila boshlaydi va sifon trubkadan qaytib 1 trubkaga tushadi.
Ekstragerlashning birlamchi davri ekstragerlash tugagan hisoblanadi. Bu jarayon toki tog` jinsidan barcha neft va organic moddalar chiqib ketmaguncha davom etadi. Bu esa ekstratordagi eritmaning absolyut toza bo`lganiga qarab aniqlanadi. Tog` jinslarining xususiyatlariga qarab 6 soatdan 24 soatgacha amalga oshishi mumkin. CaCl 76 gradus C<sub>6</sub>H<sub>6</sub> – benzol 80 gradus erituvchilar shunday tanlanishi kerakki ularni qaynash tempraturasidan past bo`lishi kerak.
Ishni bajarish tartibi :
1.Tog` jinsini shotka bilan tozalash
2. Tog` jinsini o`lchab olish (tarozida)
3. 6- tog` jinsini 2 – ekstraktorga joylashtirish.
4. birinchi kolbani 0,75 foiz qismigacha erituvchi bilan tozalash.
5. qurilmani yig`ish.
6. 4- sovutkichga suvni ochish.
7. havo suruvchi shkafni yoqish.
8. pechni ishga tushirish.
9 . ekstratordagi eritmaning mutloq shaffof bo`lganligiga ishonch hosil qilish.
10. Qurilmani sovutish.
11. Qurilmani dastlabki bo`laklarga ajratsih.
12. undan namunani olish.
13. havo suruvchi shkafni uchirish.
14. quritish shkafiga joylashtirish 102 – 105 gradus.
15. tog` jinsidan suvni chiqib ketib nazorat qilish tarozida
16. tog` jinsi massasi o`zgarmas holatga kelgandan so`ng qiymatlar qayd etib qo`yiladi.
17. Hamma olingan qiymatlar xalqaro birliklar sistemasiga o`tkaziladi.

M_Ж= M₁- M₂= 100 – 75= 25

M_Ж= 150 – 120=30
M_Ж= 200-165= 35
S_уд= = = 0,25
S_уд= = 0,17

S_уд= = = 0,2

Qiymatlar nomi	Belgilanishi	Qiymatlar
		1	2	3
T.J ekstragerlash massasi	M1	100	150	200
T.J ni ekstragerlashdan keyin massasi	M2	75	120	165
Suyuqlik miqdori	MЖ	25	30	35
Suyuqlikning namuna miqdori	Sуд	0,25	0,2	0,17