Zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati

3-grafik ishni himoya qilishda beriladigan nazorat savollari.

1. 
   Qanday kupyoqlar muntazam kupyoqlar deyiladi?
   
2. 
   Qanday kupyoqlar to`g`ri kupyoqlar deyiladi?
   

3. Berilgan kupyoqlik sirtida ixtiyoriy nuqta proeksiyasini qanday qurish mumkin?
4. Kupyoqlikni kesimi qanday ko`rinishga ega?
5. Kupyoqlikni tekislik bilan kesishish chizig`i qanday quriladi?
6. Kupyoqliklarni o`zaro kesishish chiziqlari qanday quriladi?
7. Ikkita kupyoqlik qanday chiziq orqali kesishadi?
8. Sirtlarni yoyilmasini izohlab bering?

4-Mustaqil ish (Epyur)

egri sirtlarni tekislik bilan kesishishi

Ishning maqsadi:
Aylanish sirtlari va konus(silindr) yon sirtlari yoyilmalarini qurishga doir pozitsion masalalarni echish yordamida talabalarda bilim va kunikmalarini oshirishdan iborat.
Ishning tarkibi:
Konus (silindr) va P tekisligi berilgan. To`g`ri burchakli proeksiyalashda qo`yidagi masalalar yechilsin.
1-masala. Konus (silindr) ning tekislik bilan kesilgan chizmasi chizilsin. Kesemning haqiqiy ko`rinishi topilsin.
2-masala. Konusning (silindrning) yon tomoni yoyilmasi kesishish chizig`i qo`yilgan holda chizilsin (masala shartiga ko`ra).


Nazariy ma`lumotlar
Egri sirtlarni tekislik bilan kesishish chiziqlarini qurishda yordamchi kesuvchi tekisliklar usulidan foydalaniladi, kesishish sirtlari egri chiziqlar shaklida bo`lib, kesuvchi tekisliklar kup hollarda to`g`ri chiziqlar kabi bo`ladi. Kesishish chiziqlari egri sirtga va kesuvchi tekislikka umumiy bo`lgan nuqtalar to`plamidan tashkil topadi. Agarda kesuvchi tekislik aylanish sirti o`qidan o`tgan bo`lsa kesimda egri chiziq hosil bo`lib bu egri chiziq sirtning meridiani deyiladi.
Kesuvchi tekislik aylanish egri sirtini o`qiga perpendikulyar bo`lsa kesimda hosil bo`lgan egri chiziqlar aylana shaklida bo`lib bunday kesishish chiziqlari sirtining parallellari deyiladi. Eng katta parallel ekvator deyilib, eng kichigi egri sirtining buyni deyiladi. (24-rasm).

24-rasm
Tekis shakli kesimlar hosil qilish uchun kesuvchi tekisliklarni qulay tanlash muhin ahamiyatga ega.Ko`pincha kesuvchi tekisliklar proeksiyalovchi qilib olinib ularni oddiy chiziqlar bilan belgilash maqsadga muvofiq bo`ladi. Yordamchi kesuvchi tekisliklarni tanlashda ularni sodda qurilishiga erishish zarur.
Agarda kesuvchi tekislik-hususiy vaziyatdagi tekislik bo`lsa, muommoning yechimi osonlashadi, sababi kesishish chizig`ining bitta proeksiyasi aniq bo`lib u kesuvchi tekislikning izi bilan mos keladi.Kesishish chiziqning yitishmagan qismlarini tekislikka berilgan nuqtalarning ikkinchi proeksiyalari orqali topish imkoniyati mavjud.
Bundan tashqari kesim chizig`i asosiy nuqtalari proeksiyalarini to`g`ri va ketma-ketligini saqlagan holda qurish talab etiladi. Kesim chizig`ining asosiy nuqtalariga qo`yidagi nuqtalarni kiritish mumkin:
а) Kesimning eng yuqori va eng past nuqtalari.
b) Kesim chiziqning ko`rinmaydigan va ko`rinadigan konturini chegaralovchi nuqtalari.
v) Kesim chizig`ining proeksiya tekisliklaridan eng katta uzoqlashish va eng kuchi yaqinlashib nuqtalari.
Amaliyotda keng qullaniladigan egri sirtlarning oddiy kesimlarini ko`rib chiqamiz.