Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

S - kichik termin
. 
2.
M - O„rta termin
.
3.
R - katta termin
. 
3 
1 
2 

---

301 
O‗rta termin katta va kichik terminni mantiqiy bog‗lovchi element xisoblanadi. 
Sillogizm aksiomasi
Aksiomalar
–
isbotsizchin deb qabul qilgan nazariy mulohazalar bo‗lib
, ular vositasida 
boshqa fikr va mulohazalar asoslab beriladi. Sillogizmning aksiomasi xulosalashning mantiqiy 
asoslanganligini ifodalaydi. Sillogizm aksiomasini terminlarning hajmiga yoki mazmuniga ko‗ra, 
ya‘ni 
atributiv
ta‘riflash mumkin.
Sillogizm xulosasining asoslardan zaruriy keltirib chiqarilishi quyidagi qoidaga asoslanadi: 
«Agar bir buyum ikkinchi buyumda joylashgan bo‗lsa, ikkinchi buyum esa uchinchi bir buyumning 
ichida bo‗lsa, unda birinchi buyum ham uchinchi buyumning ichida joylashgan bo‗ladi»
yoki 
«Bir 
buyum ikkinchi buyumda joylashgan bo‗lsa, ikkinchi buyum esa uchinchi bir buyumdan tashqarida 
bo‗lsa, unda birinchi buyum ham uchinchi buyumdan tashqarida joylashgan bo‗ladi»
. Bu qoidani 
quyidagi sxemalar yordamida yaqqol ifodalash mumkin. 
YOki
Bu qoidalar sillogizm aksiomasining mohiyatini terminlarning hajmi munosabatlari asosida 
tuShuntirib beradi. Silogizm aksiomaning mohiyati quyidagicha: 
buyum va hodisalarning sinfi 
to‗g‗risida tasdiqlab yoki inkor etib bayon qilingan fikr Shu sinfi ichiga kiruvchi barcha buyum va 
hodisalarning har biri yoki ayrim qismiga ham taaluqli fikr xisoblanadi
. 
Masalan:
Tafakkur shakillari ob‘ektiv xususiyatga ega. 
Tushuncha tafakkur shaklidir. 
Tushuncha ob‘ektiv xususiyatga ega. 
Sillogizm aksiomasini atributiv ifodalaganda predmet bilan uning belgisi o‗rtasidagi 
munosabatga asoslaniladi: biror buyum, hodisa belgisining belgisi, Shu buyum hodisaning 
belgisidir; buyum, hodisa belgisiga zid bo‗lgan narsalar buyum, hodisaning o‗ziga ham ziddir. 
Sillogizm aksiomalarida fikr shakli va mazmuni o‗zaro uzluksiz, ob‘ektiv bog‗langan bir 
butunning ayrim tomonlarini ifodalaydi. Bu bir tomondan, hamma umumiylikka xususiylik, 
juz‘iylik va yakkalik xos ekanligini va har bir yakkalik, juz‘iylik, xususiylik umumiylik xislatiga 
ega bo‗lishini ifodalasa, ikkinchi tomondan, buyum va belgining o‗zaro uzviy bog‗langanligini, 
ya‘ni buyumlar jinsi ayrim o‗ziga xos belgiga ega bo‗lsa, albatta, bu belgi Shu jinsdagi hamma 
buyumlar uchun ham xos belgi bo‗lishini ifodalaydi. Bular esa o‗z navbatida yakkalik va 
umumiylik o‗rtasidagi, miqdor va sifat o‗rtasidagi dialektik aloqadorlikning tafakkur jarayonida 
o‗ziga xos namoyon bo‗lishidir.