Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

2. Deduktiv xulosa chiqarish 
Deduktiv xulosa chiqarishning
muhim xususiyati unda umumiy bilimdan juz‘iy bilimga 
o‗tishning mantiqan zaruriy harakterga egaligidir. Uning turlaridan biri bevosita xulosa chiqarishdir.
Faqat birgina mulohazaga asoslangan holda Yangi bilimlarning hosil qilishinishi bevosita 
xulosa chiqarish deb ataladi. Bevosita xulosa chiqarish simvolik mantiqda quyidagicha ifodalanadi: 
X
SP>
Y
SP
bunda 
X
va 
Y
oddiy qat‘iy mulohazalarni 
(A, E, I, O), S
va 
R
lar esa mulohazalarning 
sub‘ekti va predikatini ifodalaydi. 
X
SR
- xulosa asosi yoki 
antesedent
, 
Y
SP
- xulosa yoki 
konsekvent
deb ataladi. Bevosita xulosa chiqarish jarayonida mulohazaning shaklini o‗zgartirish 
orqali Yangi bilim hosil qilinadi. Bunda asos mulohazaning strukturasi, ya‘ni sub‘ekt va predikat 
munosabatlarining miqdor va sifat tavsiflari muhim ahamiyatga ega bo‗ladi. Bevosita xulosa 
chiqarishning quyidagi mantiqiy usullari mavjud: 
1. Aylantirish 
(lot.-obversio) - 
Shunday mantiqiy usulki, unda berilgan mulohazaning 
miqdorini saqlagan holda, sifatini o‗zgartirish bilan Yangi mulohaza hosil qilinadi
. Bu usul bilan 
xulosa chiqarilganda qo‗sh inkor sodir bo‗ladi, ya‘ni avval asosning predikati, keyin bog‗lovchisi 
inkor etiladi. Buni quyidagi ko‗rinishda yozish mumkin:
S–PG‗S–P 
Inkor qilish jarayonida inkor yuklamalaridan 
(-ma; -siz; -mac)
yoki inkor qilinayotgan 
tushunchaga zid bo‗lgan tushunchalardan foydalaniladi. Oddiy qatiy mulohazalarning hammasidan 
aylantirish usuli bilan xulosa chiqariladi. Xulosa asosi bo‗lgan mulohaza xulosada quyidagicha 
ifodalanadi: