Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

4.Biologizatorlik va sotsiologizatorlik konsepsiyalari 
Biologizatorlik konsepsiyalari. 
Biologizatorlik konsepsiyalarining tarafdorlari insonni 
uning tabiiy, biologik asosidan kelib chiqib tushuntirishga harakat qiladi
. XVIII asr oxirida jamiyat 
hayotiga ayrim odamlarning o‗z mavjudligi uchun kurash maydoni sifatida qarashni taklif qilgan 
T.Maltus nazariyasini bunday tushuntirishga bo‗lgan birinchi jiddiy urinish deb hisoblash mumkin. 
Maltus fikricha, bu kurashda kuchlilar g‗olib chiqadi, kuchsizlar esa halok bo‗lishga mahkumdir. 
Mazkur kurashga tabiiy omillar turtki beradi. Xususan, aholi soni geometrik progressiya bo‗yicha 
ko‗payib boradi, tirikchilik vositalari taklifi esa faqat arifmetik progressiya bo‗yicha o‗sadi, bu esa 
muqarrar tarzda ocharchilik, epidemiyalar, urushlar va boshqa ijtimoiy tangliklarga olib keladi. 
Mazkur omillarga Maltus kuchlilarning yashab qolishini ta‘minlovchi ijtimoiy munosabatlarning 
«tabiiy», muqarrar va hatto zarur tartibga solish vositalari sifatida qaraydi.
Demografik muammolarning echilmagani, Shuningdek ular XX asrda yanada keskinroq tus 
olishi Shunga sabab bo‗ldiki, Maltus g‗oyalari neomaltuzchilar deb nomlangan o‗z davomchilarini 
topdi va topishda davom etmoqda.
Biologizatorlik yondashuvlari XIX va XX asrlar chegarasida Darvinning tabiiy tanlanish 
haqidagi ta‘limotini mutlaqlashtirib, nafaqat insonning kelib chiqishi, balki uning mohiyatini, 
pirovard natijada esa – butun ijtimoiy munosabatlar tabiatini tushuntirishga harakat qilgan sotsial-
darvinistlarga ham xosdir. Hozirgi vaqtda bu yo‗nalishni odamlarga ham, hayvonlarga ham teng 
darajada xos bo‗lgan irsiyatga urg‗u beruvchi sotsiobiologiya davom ettirmoqda. Sotsiobiologlar 
fikriga ko‗ra, inson xulq-atvori ham, hayvon xulq-atvori ham irsiy omillar bilan belgilanadi va hech 
kim o‗z irsiyati ta‘sirini – u xoh yaxshi bo‗lsin, xoh yomon – engishga qodir emas. 
Inson tabiati xususida Shunga o‗xshash qarashlarga ayrim odamlarning boshqa odamlardan 
ustunligini faqat ularning «oliy» yoki «past» irqqa mansublik belgisiga ko‗ra e‘lon qiluvchi 
irqchilik konsepsiyalarida ham duch kelish mumkin. Bu, xususan, «irqiy tozalik» uchun kurash olib 
borgan va «irqiy tanlanish»ni amalga oshirish g‗oyasini faol ilgari surgan fashistik mafkurada 
ayniqsa bo‗rtib namoyon bo‗ladi. Mazkur g‗oyalar zamirida asosan XIX asr oxiri – XX asr 
boshlarida keng tarqalgan «inson irsiyatining oliy sifati»ga qanday vositalar bilan va qay tarzda 
erishish mumkinligi haqidagi ta‘limot – evgenika yotadi.
XX asr boshlarida bu ta‘limot Shu darajada keng tarqaldiki, ayrim mamlakatlarda davlat 
siyosati bilan uzviy bog‗landi. Xususan, 1920-1930-yillarda Daniya, SHvetsiya va Norvegiyada 
jamiyatda tabiiy tanlanishni ijtimoiy mustahkamlovchi irqiy qonunlar qabul qilindi.