Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

AVS 
x, y, z 
2 
A 
x 
3 
V 
y 

---

319 
asoslanadi. Masalan, sayyoralar, davlatlar, ijtimoiy tuzumlar mohiyatida o‗xshashlik bor. Bilishda 
muhim va nomuhim xossalar o‗xshashligi asosida analogiya bo‗yicha xulosa chiqariladi.
Analogiya vositasida bir predmetdan (modeldan) boshqa predmetga (prototipga) axborat 
o‗tkaziladi. Xulosa asoslari modelga, xulosa prototipga taalluqli bo‗ladi. Masalan, kadimgi 
greklarning «Dedal va Ikar» afsonasida aytilishicha, ota va bola qullikdan ozod bo‗lishi uchun 
o‗zlariga qanot yasashadi va uchib ketishadi. Bunda xulosa chiqarish quyidagi ko‗rinishda bo‗ladi: 
Kush tirik mavjudod, uning qanoti bor, u uchadi. 
Inson ham tirik mavjudod, uning qanoti yo‗k, u uchmaydi. 
Insonning ham qanoti bo‗lsa, u, ehtimol uchadi. 
Analogiya bo‗yicha xulosa chiqarish boshqa xulosa chiqarishlar kabi asoslardan, xulosadan 
va asoslar o‗rtasidagi mantiqiy aloqadan iboratdir. Uning xulosasi ehtimoliy shaklda bo‗lib, keyingi 
tekshirishlarni talab qiladi. Aniq asoslardan ba‘zan aniq, ba‘zan ehtimoliy xulosa chiqadi. 
Analogiya o‗zining ob‘ektiv asosiga ega. Bular perdmentlar, ularnning xossalari o‗rtasidagi 
aloqalar va munosabatlardir. 

Xususiyatlar analogiyasi va munosabatlar analogiyasi. 
Modeldan prototipga o‗tkazilayotgan axborotning tabiatiga ko‗ra analogiyaning ikki turi 
farqlanadi: xususiyatlar analogiyasi va munosabatlar analogiyasi. 
Hulosa
, hususiyatlar analogiyasida ikki yakka predmetyoki bir turdagi ikki predmetlar sinfi 
o‗xshash belgilariga ko‗ra uzaro takkoslanadi. O‗xshash belgilarga asoslanib, birida mavjud bo‗lgan 
belgining boshqasida ham bo‗lishi mumkinligi hakida xulosa chiqariladi. Masalan, Er va Kuyosh 
qator muhim xossalariga ko‗ra o‗xshashdir, ya‘ni ular bir sayyoralar tizimiga kiruvchi osmon 
jismlaridir, ikkisi ham harakatda, kimyoviy tarkibi ham o‗xshash. Ana Shu o‗xshashliklarga 
asoslanib olimlar Quyoshda topilgan Yangi element-geliy Erda ham bo‗lsa kerak, degan xulosaga 
kelganlar. Analogiya yo‗li bilan chiqarilgan bu xulosaning chinligi ko‗po‗tmay tasdiqlandi – Erda 
ham geliy elementi topildi. 
Uning xulosalari aniq, ehtimoldan holi bo‗lganda, isbotlash jarayonida ishlatiladi.