Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Falsafiy 
antropologiyaning 
predmeti 
va 
vazifalari. 
Falsafiy 
antropologiya 
izlanishlarining bosh mo‗ljali va o‗zagini inson va faqat inson tashkil etadi. Shu ma‘noda falsafiy 
antropologiyani antropotsentristik falsafiy ta‘limot deb nomlash mumkin, chunki unda inson 
atrofida borliqning boshqa barcha muammolari aylanuvchi o‗ziga xos «markaziy o‗q» hisoblanadi.
Falsafiy antropologiyaning antropotsentrizmi falsafaning tadqiqot markazida inson turishi 
bilangina emas, balki uning barcha maktablari uchun inson dunyoning markazi hisoblanishi bilan 
ham belgilanadi. Mazkur yondashuv zamirida antik falsafaning Protagor ta‘riflab bergan «Inson 
hamma narsalar mezonidir», degan tamoyili yotadi. Falsafiy antropologiyaning antropotsentrizmi 
Evropa madaniyati asoslaridan biri sanalgan xristianlik mafkurasidan ham kelib chiqadi. Aynan 
xristianlik dunyoviy hayot markaziga insonni qo‗yadi, uni Xudo o‗ziga o‗xshatib yaratgan, degan 
g‗oyani ilgari suradi.
Shu nuqtai nazardan xristiancha madaniyat vakilining mentaliteti asosida shakllangan 
falsafiy antropologiyani Sharq falsafiy maktablari bilan taqqoslash o‗rinli bo‗ladi. Shu narsa 
diqqatga sazovorki, Sharq falsafasida inson hech qachon dunyoning markazi hisoblanmaydi, zero u 
tabiatning tarkibiy qismi, uning uzviy elementi, Koinotning ko‗p sonli darajalaridan biri sifatida 
qaraladi. Sharq falsafasida antropotsentrizm yo‗q, umuman olganda falsafiy antropologiya ham 
mavjud emas. Bu falsafada inson dunyoning tabiiy bir bo‗lagi, tabiatning ajralmas elementi 
hisoblanadi. Tabiatning o‗zi esa mukammal bo‗lib, inson unga qarshi turmasligi, balki uning izmiga 
bo‗ysunishi lozim.
Shunday qilib, ko‗pgina faylasuflar tomonidan qo‗yilgan «Inson nima?», degan savol 
Evropa falsafiy antropologiyasi uchun uning falsafiy muammolari majmuini belgilovchi bosh 
masala hisoblanadi (va u falsafiy tafakkurning boshqa yo‗nalishlaridan ayni Shu jihatdan farq 
qiladi). Falsafiy antropologiya insonning borlig‗i nuqtai nazaridan inson haqidagi ta‘limotdir. Inson 
va uning borlig‗i to‗g‗risidagi mulohazalar muammolarning keng doirasini qamrab oladi. Bularning 
barchasi antropologizm, ya‘ni insonning mohiyati muammolarini izchil o‗rganuvchi tadqiqotlarning 
alohida yo‗nalishi – tor ma‘nodagi falsafiy antropologiya to‗g‗risida so‗z yuritish imkonini beradi. 
Keng ma‘noda esa falsafiy antropologiya Shu jumladan inson, uning tabiat va jamiyatdagi borlig‗i 
haqidagi ta‘limotni ham o‗z ichiga oluvchi falsafiy qarashlar tizimi sifatida maydonga chiqadi.