Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Aksiologiya – falsafaning qadriyatlarni o‗rganish 
bilan Shug‗ullanuvchi alohida bo‗limi (yunon. axios - qadriyatlar, logos – bilim: qadriyatlar 
haqidagi fan).
Qadriyatlar ulkan falsafiy ahamiyatga ega. 
Qadriyatlar tushunchasi insonning 
dunyoga bo‗lgan munosabatining alohida jihatini namoyon etadi. Ular inson faoliyati, jamiyat va 
madaniyatning o‗ziga xos xususiyatlarini yanada teranroq anglab etish imkonini beradi
. 
Qadriyatlar inson va jamiyat hayotida muhim o‗rin egallaydi, chunki insonning hayot tarzini, uning 
hayvonot dunyosidan ajralish darajasini aynan qadriyatlar tavsiflaydi. Qadriyatlar shaxsning hayot 
faoliyatida fundamental ahamiyat kasb etadi. Qadriyatlar odamlarni jipslashtirish, ularni 
hamjamiyatlarga birlashtirishning muhim omili hisoblanadi. Umumiy qadriyatlarning mavjudligi 
fuqarolar, ijtimoiy birliklar va guruhlarning tinch-totuvligini ta‘minlaydi. Qadriyatlar muammosi 
jamiyat rivojlanishining o‗tish davrlarida, tub ijtimoiy o‗zgarishlar jamiyatda mavjud bo‗lgan 
qadriyatlar tizimlarida o‗zgarishlar yasab, odamlarni yo o‗zlari ko‗nikkan eski qadriyatlarni saqlash, 
yo turli partiyalar, jamoat birlashmalari, diniy tashkilotlar, harakatlarning vakillari tomonidan taklif 
qilinayotgan, hatto majburiy tarqatilayotgan Yangi qadriyatlarga moslashishga majbur etuvchi 
davrlarda alohida ahamiyat kasb etadi. Qadriyatlar va mo‗ljallarni yo‗qotish yoki vujudga kelgan 
qadriyatlar tizimidan voz kechish esa muqarrar tarzda jamiyatning tanazzulga Yuz tutishi va 
parchalanishiga olib keladi. Qadriyatlar – madaniyatning tizim yaratuvchi muhim omili. Qadriyatlar 
mazmuniga qarab butun jamiyat haqida hukm chiqarish mumkin. Shu sababli qadriyatlar nima, 
qadriyat va bahoning o‗zaro munosabati qanday, qaysi qadriyatlar inson uchun eng muhim va 
qaysilari ikkinchi darajali, degan savollar bugungi kunda olamShumul ahamiyat kasb etadi. 
Aksiologiyaning predmetini barcha turdagi qadriyatlar, ularning tabiati, turli qadriyatlarning bir-
biri, ijtimoiy va madaniy omillar hamda shaxs strukturasi bilan aloqasi tashkil etadi. Aksiologiya 
ta‘limotiga ko‗ra, qadriyatlar muayyan normativ kategoriya bo‗lib, ular maqsad, ideal, mayl, 
intilish, qiziqish predmeti sanalgan hamma narsani qamrab oladi. Quyidagilar bu nazariyaning 
asosiy tushunchalari va kategoriyalari hisoblanadi: yaxshilik, qadr-qimmat, foyda, ahamiyat, baho, 
g‗alaba, hayotning mazmuni, baht, hurmat va h.k.
Qadriyatning tabiati va mohiyatini tushunishga nisbatan bir necha yondashuv mavjud bo‗lib, 
ular aksiologiya falsafiy tadqiqotlarning mustaqil sohasi sifatida vujudga kelganidan so‗ng paydo 
bo‗lgan. Quyida ularning ayrimlarini ko‗rib chiqamiz.
1.