Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Ishlab chiqarish kuchlari va ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar
. 
Xodimlar, ularning 
mehnati va ishlab chiqarish vositalari – mehnat qurollari va vositalari ishlab chiqarishning muhim 
omillari hisoblanadi
. Ishlab chiqarish moddiy-texnika vositalari va ularni ishga solishga qodir 
bo‗lgan odamlar majmui jamiyatning ishlab chiqarish kuchlarini tashkil etadi. Ishlab chiqarish 
jarayonida odamlar o‗rtasida turli-tuman munosabatlar Yuzaga keladi. Ularning orasida tashkiliy-
iqtisodiy, ishlab chiqarish-texnologik va ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar ayniqsa muhim ahamiyat 
kasb etadi. Ishlab chiqarish-texnologik munosabatlar texnika va ishlab chiqarish texnologiyasining 
xususiyati rivojlanish darajasiga ko‗p jihatdan bog‗liq bo‗lsa, tashkiliy-iqtisodiy va ayniqsa 
ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar asosan ishlab chiqarish vositalariga bo‗lgan mulk shakllari bilan 
belgilanadi.
Ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar ishlab chiqarish natijasida yaratiladigan ne‘matlar va 
xizmatlarni ayirboshlash, taqsimlash va iste‘mol qilish jarayonida Yuzaga keluvchi munosabatlarni 
o‗z ichiga oladi. Mazkur munosabatlar tizimi ijtimoiy normalar va huquq normalari bilan tartibga 
solinadi va ijtimoiy ishlab chiqarish vositalariga bo‗lgan mulk huquqining xususiyati bilan 
belgilanadi. 
Mulk.
Mulk – xo‗jalik jabhasi, iqtisodiy jabhada vujudga keladigan institut
. 
U nafaqat 
ishlab chiqarish vositalari, balki iste‘mol predmetlari va ishlab chiqarilgan mahsulotga nisbatan 
ham tatbiq etiladi. 
Ijtimoiy boylikning barcha elementlari – ishchi kuchi, ishlab chiqarish vositalari, 
er va er osti boyliklari, moddiy ishlab chiqarish, ma‘naviy ijodiy va o‗zga aqliy faoliyat mahsullari 
va hokazolar mulk bo‗lishi mumkin. Mulk iqtisodiy hokimiyatga kim ega bo‗lishini, xo‗jalik 
faoliyatidan olingan foyda kimga tegishini va u qanday moddiy mulkiy manfaatlarni Yuzaga 
keltirishini belgilaydi. Mulk shakllari ishlab chiqarish ijtimoiylaShuvining amaldagi darajasi bilan 
belgilanadi, unga esa, o‗z navbatida, umumiy texnologik taraqqiyot ta‘sir ko‗rsatadi. Mulkning 
davlat mulki, xususiy mulk, shaxsiy mulk jamoa mulki kabi shakllari mavjud.