Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Aloqalarning tasnifi va xususiyati 
Aloqalarning asosiy turlari 
Aloqalarnnig 
xususiyatlari 
Materiyaning asosiy turlariga va 
uning harakat shakllariga xos bo‗lgan 
aloqalar 
Materiya 
mavjudligining 
asosiy 
shakllariga 
xos 
bo‗lgan 
aloqalar 
Qonun, 
hodisani 
belgilaydigan 
aloqalar 
Qonun, 
hodisani 
belgilamaydi
-gan aloqalar 
Ijtimoiy
Moddiy-
energetik 
Makonga doir 
Ichki 
Tashqi 
Biologik 
Vaqtga doir 
Muhim 
Ahami
yatsiz 
Kimyoviy
Strukturaviy 
Zaruriy 
Tasodif
iy 
Fizik 
Informatsion 
Genetik 
Barqaror 
Beqaro
r 
Mexanik 
Sababiy 
Umumiy 
YAkka 
Funksional 
Aloqalar quyidagi jihatlar bilan tavsiflanadi. Birinchidan, ular ob‘ektiv xususiyat kasb etadi, 
ya‘ni odamlar ongidan qat‘iy nazar, ob‘ektiv qonuniyat sifatida mavjud bo‗ladi. 
Ikkinchidan, aloqalar universaldir, chunki hamma joyda va har doim, barcha hodisalarda, 
barcha darajalar va bosqichlarda namoyon bo‗ladi.
Uchinchidan, o‗zaro aloqa o‗zining mohiyati va tabiatiga ko‗ra serqirradir, zero har bir 
predmet, har qanday hodisa boshqa hodisalar bilan minglab rishtalar vositasida bog‗lanadi, bu aloqa 
moddiy va ma‘naviy dunyo hodisa va jarayonlari o‗rtasidagi munosabatlarning oxiri 
ko‗rinmaydigan tarmog‗i bilan tavsiflanadi. 
To‗rtinchidan, real aloqalar o‗z xususiyati, chuqurlik va murakkablik darajasi, namoyon 
bo‗lish shakllariga ko‗ra cheksiz darajada rang-barangdir. Dialektika borliqning rang-barang 
aloqalarini tahlil qilishga nisbatan differensiatsiyalashgan yondashuvni nazarda tutadi. Bunda u 
quyidagi aloqalarni farqlaydi: 
- materiyaning asosiy turlariga va uning harakat shakllariga xos bo‗lgan aloqalar (mexanik, 
fizik, kimyoviy, biologik, ijtimoiy bog‗lanishlar); 
- materiya mavjudligining asosiy shakllariga xos bo‗lgan aloqalar (makonga doir, vaqtga doir, 
strukturaviy, genetik, sababiy, funksional bog‗lanishlar).
Ammo aloqalarning ko‗p sonli konkret shakllari orasida dialektikani borliqning barcha 
hodisalari va jarayonlarida namoyon bo‗luvchi o‗ziga xos aloqalar (bog‗lanishlar xususiyati) 
qiziqtiradi. Aloqalarning bunday shakllari qatoriga ichki va tashqi aloqalar; muhim va ahamiyatsiz 
aloqalar; zaruriy va tasodifiy aloqalar; barqaror va beqaror aloqalar; umumiy va yakka aloqalar 
kiradi. 
Rivojlanishda bu aloqalarning roli bir xil emas: ularning ayrimlari yordamida predmet o‗z 
tabiatini ro‗yobga chiqaradi, ya‘ni ular bosh rolni o‗ynaydi, boshqa aloqalar esa ikkinchi darajali 
ahamiyat kasb etadi. Shunga muvofiq «qonun aloqa demak» degan ibora paydo bo‗lgan. Bu 
to‗g‗rimi? To‗g‗ri, agar qonun – bu har qanaqangi aloqa emas, deb qo‗shimcha qilinsa. Qanday 
aloqa qonun hisoblanadi? Qonun deb, bir qancha zaruriy belgilarga ega bo‗lgan o‗zaro aloqaga 
aytiladi. 
- A