Ўзбекистон республикаси ќишлоќ ва сув

4-MAVZU: İNJENERLIK GEODEZIYA FANI HAQIDA TUSHUNCHA

Reja:

1. 
   İnjenerlik geodeziya fani va uning vazifalari.
   
2. 
   Geodeziya fanining tarixi.
   

3. Geodeziyaning xalk xo’jaligidagi axamiyati.
4. Geodeziyaning boshqa fanlar bilan aloqasi.

1. 
   Geodeziya fani va uning vazifalari
   

Geodeziya - yunoncha so’z bo’lib, geo - Er, deziya - o’lchash, bo’lish ma`noni bildiradi. Geodeziya - Erning shakli va o’lchamlarini aniqlash, er sirtini plan va kartalarda tasvirlash hamda xar xil injenerlik masalalarini echishda bajariladigan o’lchash usullari to’g’risidagi fandir.
Geodezik o’lchashlar er sirtida, dengizlarda, koinotda va er ostida burchak, masofa va balandliklarni ulchash asboblari yordamida olib boriladi. Jamiyat taraqqiyotiga ko’ra geodeziya fani ham rivojlanib bir necha mustaqil fanlarga bo’lindi:
Oliy geodeziya - butun Er sirtini yoki uning katta qismlarini shakli va o’lchamlarini aniqlash, Er sirtida ayrim nuktalar koordinatalari va baland-liklarini yagona sistemada topish, er qobig’ining gorizontal (yotik) va verti-kal siljishini o’rganish kabi masalalarni xal kiladi.
Geodeziya yoki topografiya - Er sirtining katta bo’lmagan bo’laklarining karta va planlarini tuzish, hamda nuqtalarni balandliklarini aniqlash, ularning profili (vertikal kesimi) ni tasvirlash usullari bilan shug’ulla-nadi.
İnjenerlik geodeziyasi - injenerli inshootlarni qidiruv, loyihalash, qurish va foydalanishda bajariladigan geodezik ishlar usullarini o’rganishi bilan shug’ullanadi.
Fototopografiya yoki aerofotogeodeziya - Er sirtini suratga olish va topografik karta, planlarni erning foto va aerosuratlari orqali tuzish usullarini ishlab chiqish bilan shug’ullanadi.
Kartografiya - kartalarni tuzish, nashr qilish va ulardan foydalanish usullarini o’rganadi.
Kosmik geodeziyasi - erning sun`iy yuldoshdan turib, er shaklini aniq-lash va uning sirti suratini olish usullarini o’rganuvchi fandir.
Xalk xo’jaligidagi xar xil masalalarni echish maqsadida Er sirtidagi o’lchashlar, ular natijalarini ishlab chiqish, plan, karta va profillar tuzish orqali Erning sirti uning shakli va o’lchamlari o’rganib chikiladi.
Shuning uchun geodeziya fanining vazifalari qo’yidagilarni tashkil qiladi:
1. Maxsus geodezik asboblar yordamida er sirtida o’lchashlarni bajarish usullarini o’rganish.
2. Wlchash natijalarini zamonaviy texnik vositalari va EXM yordamida ishlab chiqish usullarini o’rganish.
3. Grafik chizmalar (karta, plan va profil) ni tuzish va rasmiylash-tirish usullarini o’rganish.
4. Turli injenerli masalalarni echishda o’lchash natijalari va grafik chizmalarni qo’llash.