Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазрлиги тошкент давлат аграр университети

Korpusning old ko‘rinish sxemasini qurish  

Korpusning  old  ko‘rinish  sxemasini  qurish,  ag‘dariladigan  tuproq 

qatlamining  ko‘ndalang  kesimi  yuzasining  ag‘darilish  jarayonini  qurish  bilan 

boshlanadi.  Bunda  tuproq  qatlami  ag‘darilish  jarayonida  deformatsiyaga 

uchramaydi va o‘z shaklini o‘zgartirmaydi deb faraz qilinadi.   

 Loyihalanayotgan  korpusning  old  ko‘rinishini  ag‘darilayotgan  qatlam  chetki 

nuqtalarining traektoriyasidan foydalangan holda quriladi (2 va 3-rasm).  

 Shuning uchun chizma varag‘ining yuqori chetidan 2 b, chap chetidan 3 b masofada 

A  nuqta  belgilanib,  shudgor  tubini  bildiruvchi  chiziq  chiziladi.  Ushbu  chiziqdan 

yuqoriga  a  -  shudgorlash  chuqurligiga  teng  masofada  (tanlangan  masshtabda)  

parallel, yer yuzasi chiziq chiziladi. Ularda ag‘darilayotgan qatlamning ko‘ndalang 

kesim  yuzasi  (α  va  b)  berilgan  o‘lchamlarda  –  ABCD  tasvirlanadi.  A  nuqtadan 

shudgor tubi chizig‘ida a masofada yotgan S

0

 nuqta belgilab olinadi. Korpus qamrov 

kengligiga teng masofa b o‘lchanib olinadi va S

0

 nuqtani markaz qilib yer yuzasini 

bildiruvchi chiziqda (S

0

 B = b) B

0

 nuqta belgilab olinadi, C

0

A

1 

 chizig‘i chiziladi. 

Snudgor tubini bildiruvchi chiziqdagi C

0 

 nuqtadan C

1

, C

2

 va h.k. nuqtalarni belgilab 

olinadi. Huddi shunday yer yuzasini bildiruvchi chiziqdagi B

0 

chizig‘idan oralig‘i b 

masofaga  teng  bo‘lgan  masofalarda  B

1

,  B

2

    va  h.k.  nuqtalar  belgilanadi.  Ushbu 

nuqtalardan  qatlamning  mos  keladigan  yon  tomonlariga  perpendikulyar  chiziqlar 

---

(misol  uchun  C

1

D

1

,  C

2

D

2

  lar,  B

1

A

1

,  B

2

A

2

  larni  o‘tkazilib,  qatlam  ko‘ndalang 

kesimining  ag‘darilgan holati quriladi (1– rasm).  

 

  

1-rasm. Tuproq qatlami ko‘ndalang kesimining ag‘darilgan 

xolati sxemasi.  

       Shundan  keyin  ABCD  qatlamning  hamma  nuqtalari  D  nuqta  atrofida 

aylantiriladi. Korpusning orqasiga tuproq  to‘kilmasligi uchun, uning yuqori chetini 

D  nuqta  atrofida  radiusi  DB  masofaga  teng  bo‘lgan  BE  yoyini  o‘tkazish  bilan 

aniqlanadi.  

 Qatlam  korpus  sirtida  xarakatlanish  jarayonida,  tuproq  maydalanib  xajmi 

ko‘payadi,  tuproq  korpusning  yuqorgi  chetidan  oshib  orqga  to‘kilmasligini 

ta’minlash  uchun,  korpusning  dala  tamondagi  qirrasining  balandligini  tuproq 

qatlamining eniga b ga teng deb olinadi va n  nuqtasi belgilanadi, ya’ni An balandligi 

aniqlanadi. Korpusning dala tamon qirrasi pichoq qirqib hosil qilgan shudgor devori 

AB buzilmasligini ta’minlash uchun, uni n nuqtadan gorizantal chiziq o‘tkazib An 

balandlikni shudgor tomonga 10 ... 15 mm og‘ishtiriladi va kesishgan nuqta K nuqta 

topiladi.  K  nuqtadan  BE  yoyiga  urunma  o‘tkaziladi.                Korpusning  shudgor 

tamondagi  qirrasini  ag‘darilayotgan  tuproq  qatlamining  yuza  qismi  tuprog‘ini 

sidirib, surib ketmasligi uchun, uni ag‘darilgan qatlamning yuza sirtiga nisbatan 15 

... 20 mm masofa qoldirib, EF chizig‘ini parallel o‘tkazish bilan aniqlanadi.  

       Lemex  bilan  ag‘dargich  tutashadigan  joyi  chizig‘ini  yasovchilarning  shudgor 

devoriga  engashish  burchaklarini  aniqlagandan  keyin  belgilanadi.  Shudgorlash 

agregati ish jarayonida u yoki bu tamonga og‘ib harakatlanishida korpuslar orasida 

ishlov  berilmay  qoladigan  tuproq  qolmasligini  ta’minlash  maqsadida  korpus 

qamrov  kengligi  b  ga  Δ  b=25  mm  masofa  qo‘shiladi  va  N  nuqta  belgilanadi. 

Lemexning shudgor tamon qirrasini korpusning  gorizantal tekislikdagi ishchi sirti 

ko‘rinishi chizilganidan keyin aniqlanadi.  

---