Ўзбекистон республикаси ќишлоќ ва сув хўжалиги вазирлиги


-чизма Саноат маћсулоти чакана нархининг таркиби



Download 0,77 Mb.
bet31/83
Sana21.06.2022
Hajmi0,77 Mb.
#689550
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   83
Bog'liq
r4sxim

6.6-чизма
Саноат маћсулоти чакана нархининг таркиби



Маћсулот ишлаб чиќаришининг меъёрий таннархи

Корхоналар фойдаси

Ќайта ишлаш ва сотиш ташкилотларининг чиќимлари ва фойдаси

Марказлашган соф фойда (солиќлар)

Чакана савдо меъёрий чиќимлари ва фойда

Ћарид нархи







Улгуржи нарх

Чакана нарх



6.7-чизма
Ќишлоќ хўжалиги маћсулоти чакана нархининг таркиби



Тўлиќ меъёрий таннарх

Корхоналар фойдаси

Таъминот сотиш ташкилотлари
меъёрий чиќимлари ва фойдаси

Марказлашган соф фойда (солиќлар)

Чакана савдо меъёрий чиќимлари ва фойда

Корхона улгуржи нархи







Тармоќ улгуржи нархи

Чакана нарх



Ќишлоќ хўжалиги маћсулотларининг ћарид нархлари ћалќ истеъмоли товарлари давлат нархлари учун асос ћисобланади. Ћарид нархларининг ошиши ёки камайиши ќишлоќ хўжалиги озиќ-овќат маћсулотлари чакана нархларига таъсир кўрсатади.
Ўз навбатида саноатнинг ќишлоќ хўжалигида ишлатиладиган ишлаб чиќариш воситаларига улгуржи нархлари ћарид нархларига таъсир ўтказади. Ќишлоќ хўжалиги ва мелиорация машиналарига, ќурилиш материаллари ва бошќа ишлаб чиќариш воситаларига улгуржи нархларни камайтириш ќишлоќ хўжалиги маћсулотларининг таннархи пасайишига, тегишли равишда эса ћарид нархлари пасайишига олиб келади.
Саноат улгуржи нархлари ћам ќишлоќ хўжалиги маћсулотлари нархлари билан боѓлиќдир. Бу алоќа ќишлоќ хўжалиги хом ашёси ћамда ишчи ва хизматчилар иш ћаќи орќали ўрнатилади. Ћаммага маълумки чакана нархлар даражаси билан иш ћаќи даражаси ўртасида муайян боѓлиќлик вужудга келади. Чакана нархлар иш ћаќи орќали аввал саноат маћсулоти таннархига кейин эса улгуржи нархларига таъсир ўтказади.
Давлат буюртмасига киритилган маћсулот нархининг таркибий ќисми бўлган оборот солиѓи жамият соф даромадининг нархлар сиёсати орќали давлат бюджетига бевосита ва тўла-тўкис олиш шаклларидан биридир. Оборот солиѓи давлат марказлаштирилган молиявий ресурсларининг асосий манбаларидан бири сифатида намоён бўлади. Оборот солиѓи товар нархининг моддаси бўлгани ћолда нарх ћосил ќилувчи омил ћисобланмайди. Унинг соф даромад таркибидаги катталиги нарх даражасига ва фойда миќдорларига боѓлиќ бўлади. Асосан халќ истеъмоли товарларига шунингдек, саноатнинг нефть маћсулотлари, газ ва электр энергиясига улгуржи нархларига оборот солиѓи солинади. Енгил ва озиќ-овќат саноати тармоќлари унинг асосий манбалари ћисобланади. Оборот солиѓи улуши бу тармоќлар маћсулоти нархларида 20% дан кўпроќ, оѓир саноат товарлари улгуржи нархида 4% га яќинини ташкил этади.
Оборот солиѓи солинадиган товарлар доираси аста-секин торайиб бормоќда, унинг улуши бир ќанча ћолларда товарлар нархида камаймоќда. Бунда корхоналар фойдаси ва хусусан фондлар ћаќи сингари шаклдаги фойда ћисобига давлат бюджетига тушумлар кўпаяди.
Иќтисодий асосланган нархлар белгилаш бозор иќтисодиёти шароитида энг мућим вазифаларидан биридир. Режали нархлар ћисобини ќуйидаги формула бўйича аниќлаш тавсия этилади:


Ц=Зм+Ззn(1+р)+ЕнФК,


бунда: Зм - ишлаб чиќаришнинг меъёрий моддий чиќимлари, сўм;
Ззn- меъёрий иш ћаќи, сўм;
Р-иш ћаќига пропорционал таќсимланадиган иш ћаќи меъёри;
Ф-асосий ва оборот фондларининг ўртача йиллик ќиймати, сўм;
К-маћсулот фонд сиѓимини, фондлар самарадорлиги (ишлаб чиќаришнинг юќори фонд сиѓимлик тармоќлари учун К<1, кам фонд сиѓимини тармоќлари учун эса К>1 ћисобга олувчи коэффицент).
Иќтисодий асосланган нарх ишлаб чиќариш барча чиќимлари ќопланишини ва зарур миќдордаги фойда олиниши таъминланиши керак. Нархга ќўшиладиган фойда миќдори ћар бир меъёрий ишлаётган корхонада иќтисодий раѓбатлантириш фондлари ташкил ќилиш, бюджетга тўловлар бериш ва банк кредитларини ћисоб-китоб ќилиш учун етарли бўлиши керак.
Нарх-наволар мећнат ижтимоий сарфларини тобора тўлароќ акс эттириши, ишлаб чиќариш ва муомила чиќимлари ќопланишини ћамда ћар бир меъёрий ишлаб турган корхонага муайян фойдани таъминлаши лозим.
Нархлар тизимидаги асосий йўналиш-уларнинг маћсулот таннархини режали камайтириш ва мећнат унумдорлигини янада ошириш базасида тинмай пасайтиришдир.
6.2. Сув истеъмол тарифларини белгилаш


Сув умум халќ мулки бўлиб, текин ишлатишга берилади. Суѓорма дећќончиликда сув манбаларидан текин фойдаланиш сув ва ќишлоќ хўжалиги тараќќиётига салбий таъсир кўрсатади.
Сув ресурслари танќислигининг ортиши натижасида сувдан оќилона фойдаланиш ва сув ресурсларини такрор ишлаб чиќариш иќтисодий раѓбатларини белгилаш зарурати вужудга келади. Сувга ћаќ тўлаш кераклиги сувдан оќилона фойдаланиш иќтисодий раѓбатларини белгилашнинг асосий бўѓини ћисобланади. Сувга ћаќ тўлашнинг функционал йўналиши сув хўжалиги ташкилотлари билан сув истеъмол ќилувчи корхоналар ўртасида бозор иќтисодиёти муносабатларини яратишдан иборатдир.
«Сув ва сувдан фойдаланиш тўѓрисида»ги ќонунда сувдан махсус фойдаланиш учун белгиланган тартибда ћаќ тўлаш мумкинлиги кўзда тутилган. Сувдан махсус фойдаланиш дейилганда манбалардаги сувдан сув объектлари ћолати ва ќуриб ќолишига таъсир этувчи техника воситаларини ќўллаган ћолда фойдаланиш тушунилади.
Сув ресурслари танќислиги шароитида сувдан фойдаланишнинг тез ортиб бориши, сув истеъмолчиларини зарур миќдорда сифатли сув билан таъминлашга анча сарфларни талаб ќилади. Шунга ќарамай сув истеъмолчилари сув хўжалиги ташкилотлари сарфларини ћамма ваќт ћам ќоплайвермайди.
Сув хўжалигида бозор иќтисодиёти муносабатларини жорий этиш сув хўжалиги чиќимларини бевосита сув истеъмолчиларига ўтказишни: сув хўжалиги корхоналари чиќимларини ќоплашни сув хўжалиги корхоналарининг фойда олишини кўзда тутади.
Сув истеъмоли тарифлари ўз иќтисодий табиатига кўра нарх тури бўлиб, нарх ћосил ќилиш асослари сифатида ќабул ќилинган умумий назарий ќоидалар бўйича белгиланиши керак. Лекин бу борада сув тарифини ћисоблаш услубиёти бўйича ћам, уни олиш тамойиллари бўйича ћам ягона фикр йўќ.
Сув истеъмол ќилиш тарифи (Цв) сув ресурсларини ўрганиш, баћолаш ва саќлаш харажатлари (Зnо), даре оќимини тартибга солиш ва ќайта таќсимлаш сарфлари (Зреч) ћамда сув хўжалиги тизимларини (Зсис) ўз ичига олувчи жами сарфларига кўра белгиланади:



Download 0,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   83




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish