Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент ирригация ва мелиорация

 
двигател 
М а с ъ у л м у ҳ а р р и р лар: 

техника фанлари доктори, академик О.Салимов

қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор М.Ҳамидов 
Т а қ р и з ч и л а р: 
техника фанлари доктори, профессор З.С. Искандаров,
техника фанлари номзоди, доцент И.М. Маърупов 
захарли 
ISBN 978-9943-992-23-8 

---

3 
© 
“
Adabiyot uchqunlari
”:
2016.
© Имомов Ш., Усмонов К.: 2016. 
Халқнинг фаровонлиги учун 
қилинадиган ҳар қандай ишлар 
эзгуликнинг асосини ташкил қилади. 
 

И.А.КАРИМОВ 
 
СЎЗ БОШИ 
Қишлоқ хўжалиги ва агросаноатда ишлаб чиқаришнинг муваффа-
қиятли ривожланиши кўп ҳолларда инженерлик масалаларини ечишда 
энергияни тежамкорлик билан ишлатишга боғлиқ. Қишлоқ хўжалигининг 
сўнгги вақтлардаги умумий энергетик балансида асосий роль ўйновчи 
манба тикланадиган (муқобил) энергия манбалари ҳисобланмоқда. 
Шунинг учун муқобил энергия олишни ривожлантириш, унинг қурилма-
лари ҳамда жиҳозларини унумли ишлатиш, ҳосил бўладиган энергиядан 
самарали фойдаланиш, экологик тоза, юқори сифатли органик ўғит 
қишлоқ хўжалигида ҳосилдорликни замонавий талаб даражасига кўтариш-
нинг асосий шартларидан бўлиб қолмоқда.
Муқобил энергия олиш жиҳозлари ва қурилмаларини рационал 
ишлатишни, улар учун асосий маҳсулот ҳисобланган суюқ-қаттиқ органик 
чиқиндилар, шаҳар оқова сувлари минерализациясини ва ифлосланганлик 
даражасини пасайтириш учун ташландиқ сувларга экиладиган сув ўтлари 
чиқиндиларининг анаэроб жарѐни учун яроқлилигини билмасдан муқобил 
энергия олиш жараѐнини тасаввур қилиб бўлмайди. Бундай технологик 
жараѐнлар 
биологик, 
физиологик, 
экологик 
ва 
биотехнологик 
мажмуаларни ўз ичига олиб, улар ҳаѐтий фаолиятни мўътадиллаштиради 
– ривожлантиради, табиатни асрайди ва иқтисодий самара беради. 
Ёнилғи-энергетик ресурсларга бўлган иқтисодий талаблар, муқобил 
энергия олиш билан тўғридан-тўғри боғлиқ бўлган табиатни асраш, 
мелиоратив аҳволи ѐмонлашган, деградацияланган ерларни қайта тиклаш 
муаммолари қишлоқ хўжалиги ва саноат ишлаб чиқаришида замонавий 
инженер механиклар, энергетиклар ва гидротехниклар ролини маълум 
даражада оширди. Келтирилган муаммонинг ечимини топишда мавжуд 
инженер-техник кадрларнинг тайѐргарлик даражаси ҳам муҳим 
масалалардан ҳисобланади.
Мазкур монографияда органик чиқиндилардан юқори сифатли орга-
ник ўғит ва муқобил энергия олиш билан биргаликда табиатни асрашга 
доир маълумотлар келтирилган. Монография шу йўналишда илмий 

---

4 
тадқиқот олиб бораѐтган илмий изланувчилар, бакалаврлар, магистрлар 
ҳамда амалиѐтчиларга мўлжалланган.