Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети шералиев Абдусаид Шералиевич

Шоли баргини бактериал куйиши
Бу касаллик Осиё (Бангладеш, Бирма, Вьетнам, Хиндистон, Индонезия, Кампучия, Хитой, Лаос, Малазия, Непал, Тайланд, Шри Ланка, Филлипин, Япония) Африка (Тонго, Камерун, Ганон, Мали, Нигер, Сенегал, Мадагаскар), Марказий Америка (Никарагуа, Коста Рика, Салвадор, Гондурас), Жанубий Америка (Колумбия, Боливия, Эквадор, Венесуэла), Австралия, Европа (Украина) давлатларида тарқалган бўлиб, Республикамиз учун карантин объект ҳисобланади.
Касаллик белгилари баргда, сўлиш ва сарғайиш шаклларида учрайди. Касалланган пастки яруслардаги баргларнинг барг томирида экилган муддатдан 4 хафтадан кейин ёғсимон томчиларни ҳосил қилиб, кейинчалик сарғайиб тўқ ялтироқ доғларга айланади. Барг қирраси нотекис бўлиб, тўл қинсимон шаклни олади. Кейинчалик доғлар юқори яруслардаги баргларга, пояга ва бошоққа тарқалади. Шоли қипи ғи ва унинг донида тарқоқ доғлар пайдо бўлади. Доғлар хажми катталашиб, ўсимликни қуриб қолишга сабаб бўлади.
Касалликнинг сўлиш шаклида ўсимлик 6 хафтадан кейин белгиларни намоён қилади. Ўсимлик барглари сўлиб, бирдан қуриб қолади, ундай ўсимликларнинг пояси шамолда синиб кетиб бутун плантация қуриб қолади.
Касаллик қўзғатувчиси Xanthomonas oryzae (ex Ishiyama) Swings et al. pv. oryzae (Ishiyama) Swings et al. ҳисобланиб, улар 25- 30⁰ С ҳароратда тез ривожланса, 53⁰ С да нобуд бўлади.
Касаллик туфайли 22-81 % ҳосил нобуд бўлади, уруғнинг унувчанлиги пасаяди, майсалар қуриб қолади. Касалликнинг инфекция манбайи касалланган уруғ бўлиб, ўсимлик қолдиғи ва тупроқда инфекция бактериялар, антогонистлар ва замбуруғлар таъсирида тезда нобуд бўлади.
Бактериялар уруғни икки хил усулда зарарлайди: биринчидан уруғ юзасига тушган инфекция, иккинчидан ўсимлик тўқимаси орқали гулгача кўтарилган инфекция ҳисобига зарарланади.
Касалликка қарши карантин тадбирлари қаторига касаллик тарқалган жойлардан Республикага уруғлар олиб келиш таъқиқланади. Келтирилган уруғлар фитосанитар назоратидан ўтказилиб, карантин лабораториясида анализ қилинади. Касалликни ўз вақтида аниқлаш учун шолипоялар касалланиш даражаси текширилиб чиқилиши керак.
Илмий мақсадларда уруғлар олиб борилганда унинг экспертизадан ўтказиш, ўсимликларни интродукцион карантин участкаларида назоратдан ўтиши керак. Экинзорларда алмашлаб экиш қоидаларига амал қилиш ва уруғларни экишдан олдин граназан, бенлат фунгицидлари билан 2кг/т миқдорда ишлов бериш, бегона ўтларга қарши курашни ташкил қилиш керак.