Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети шералиев Абдусаид Шералиевич

Ўтказувчи найларнинг пренхиматоз зарарланиши

Ўсимликнинг ўтказувчи найлари касалланганда ўсимлик бутунлай ёки унинг айрим новдалари, барглари ёки барг бўлаклари сўлийди. Сўлиш секин-аста ва бирданигa рўй беради. Ўсимлик секин-аста сўлиши итузумдошларнинг жанубий бактериал сўлиши -Ps.solanacearum, ўсимликнинг бирданига сўлиши помидорнинг бактериал рак ва картошканинг ҳалқали чиришида кузатилади. Баъзан карам бактериозида баргнинг бир қисми ўсишдан тўхтаб, буралиб, қуриган шаклни олади.

Ўсимликларнинг сўлиши икки сабабдан келиб чиқади:
1. Ўтказувчи тўқима найларининг (тилл, зооглей, камеди) тўсилиб қолиши натижасида сув ҳаракати сустлашади. Масалан, Erw.tracheiphila билан зарарланган помидорда сув оқими 82%, Aplanobac. stewartracheiphila билан зарарланган маккажўхорида 78% га назортдан кам сув ҳаракатланади.
2. Ўсимлик тўқимасига бактериянинг токсинларининг таъсирида сўлиши. Бунда бактерияларнинг заҳар моддалари барг ҳужайраларини нобуд қилади ва сўлишни келтириб чиқаради.
Бактериал касалликлар шишлар ёки ўсмалар шаклида намоён бўлади. Шишлар касалланган ўсимликнинг ер ости ва ер усти органларида ҳосил бўлади. Келиб чиқишига кўра улар саратон ( ракли) ва силли (туберкулёзли) шишларга бўлинади. Ракли шишлар бактерия билан касалланган ҳужайрарнинг чексиз бўлиниши натижасида ҳосил бўлади. Масалан, мевали дарахтларнинг илдиз раки-Ps.tumefacines.
Туберкулёзли шишларда зарарланган органлар бактерияларнинг ҳосил қилган шилимшиқлари билан тўлган бўлади. Масалан, Xanth. beticola- лавлаги туберкулёзида шишлар илдизмеваларда пайдо бўлади.
Ўсмалар ўсимликка бактерия зарарлаган жойида ёки унинг айрим касалланган аъзоларда пайдо бўлади. Ўсмаларнинг ҳосил бўлишида бактерияларнинг фитогармонлари ва тўқималарда тўпланган озиқ моддалар кўплигидан пайдо бўлиши мумкин.


Мавзу юзасидан тест саволлари
Паренхиматоз касалликлар қандай турларга бўлинади?
А. Ҳўл чириш. Б. Локал чириш. В. Қуруқ чириш. Г.А ва Б.