Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети шералиев Абдусаид Шералиевич

Гиацинларнинг сариқ касаллиги
Бу касаллик Европада (Буюк Британия, Дания, Италия, Нидерландия, Франция, Швеция, Германия), Осиёда (Япония), Шимолий ва Марказий Америкада (АҚШ) давлатларида тарқалган бўлиб, Республикамиз учун карантин объект сифатида учрамайди.
Касалликни X. hyacinthi (Wekker)Dowson бактерияси келтириб чиқаради.
Бу касаллик гиацинларни баргларида ва тўпгуллар бандида сариқ рангдаги доғлар тарзида намоён бўлади. Касаллик туфайли поянинг ўтказувчи найлари бактериялар билан тўлиб қолади. Барглар юқори ярусдан бошлаб сарғаяди, кейин қўнғир яшил рангга киради, сўлийди ва қуриб қолади (19-расм).
Касаллик белгилари пиёзбошларда намоён бўлганда уларнинг туби чирийди. Баъзан пиёзбошлар ташқи кўринишидан соғлом кўринсада, уни кўндаланг кесилганда сариқ рангда кўринади. Кейинчалик поянинг пастки бўғинларидаги поядаги ўтказувчи боғламлар бактерия споралари билан тўлиб қолади, юқори бўғинларда ҳосил бўлган баргларнинг сўлиши билан намоён бўлади. Ўсимлик поясини кўндаланг кесилганда сув найларининг қорайиши ва устидан бактериянинг шилимшиғи билан қопланганлиги кўринади.





19-расм. Гиацинларнинг сариқ касаллиги-X. hyacinthi (Wekker) Dowson.: юқоридан ўнга касалланган пиёзбошларнинг энига ва бўйига кесиги; чапда касаллланган ўсимлик намунаси; ўнгда кучли даражада касалланган ўсимлик.

Бактериянинг ривожланиши учун оптимал ҳарорат 28-30^ОC, максимал 35-37^ОC, ва 47^ОC да бактерия нобуд бўлади. Касаллик қўзғатувчиси пиёзбошлар, тупроқ, қум, меҳнат қуроллари, ёмғир, шамол ва ҳашаротлар воситасида тарқалади. Соғлом ўсимликка устицалар, гидратоидлар, механик яралар воситасида кириб келади. Ўсимликнинг чиқиш оқимлари орқали поя бўйлаб бутун ўсимликка тарқалади.

Касалликка қарши карантин тадбирларига келтирилган кўчатларни бир йил давомида карантин питомникларида мунтаззам фитосанитар назоратдан ўтказиб туриш, питомникларда ўсимлик ғунча ҳосил қилган даврдан бошлаб, пиёзбошлар ҳосил қилгунга қадар назорат қилиш; касалланган ўсимлик намуналарини йўқ қилиб ташлаш ва тупроқ, қиринди, ромларни 40 % формалин эритмаси билан ишлов бериш керак (1м² жойга 10 л сувда 250 см³ формалин фойда-ланилади); пиёзбошларни 37⁰ С ҳароратда 4 ҳафта давомида қуритиш керак. Кўчат учун соғлам пиёзбошларни 5 % ли темир сулфид эритмасида ишлов бериб экиш ва касалланган ўсимлик қолдиқларини ёқиб, жойларини 5 % ли формалин эритмаси билан ишлов бериш керак.