Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Тажриба натижалари 
Вариантлар 
Ҳосил, Х 
Вариантлар 
бўйича 
йиғиндилар, 
V 
Ўртача, x 
1. 
2. 
7777 
3333 
Умумий йиғинди:
28 
12 
40=∑Х 
7=x
1 
3=x
3 
Вариантлар учун квадратлар йиғиндисинниг оғиш даражасини 
қуйидаги ифода билан топамиз: 
C
v
=∑(x
v
-x)
2
= (7-5)
2
+(7-5)
2
+…+(3-5)
2
= 32. 
Умумий 
ўзгартириш 
ва 
вариантлар 
ўзгаришлари 
оралиқларида айирма хатоликка тегишли квадратлар йиғиндисини 
беради: 
C
z
= C
y
-C
v
= 48-32 = 16. 
Умумий эркинлик даражаси сони N-1=8-1=7 ҳам иккига 
ажратамиз: 
е-1 варианти учун: 
2-1=1 ва хатолик учун N-e=8-2=6. 
Ҳақиқий муҳимлик мезонини топиш учун иккита квадратлар 
ўртасини (дисперсия) аниқлаймиз: 
- вариантлар учун 
C
v 
32 
S
v
2
= ––– = –––– = 32,0; 
e-1 2-1 
- хатолиги учун 
C
z
16 

---

122
S
2
= –––– =––––– = 2,66. 
N-e 8-2 
Муҳимлик мезонини аниқлаймиз: 

v
2
32,0 
F
ф
=–––– = –––––– = 12,03. 

2
2,66 
Буни F
05
=5,99 (буни [1] даги илованинг 2-жадвалдан топамиз) 
–дан топиб вариантлардаги
1-эркинлик даражаси, хатолиги учун эса 6-эркинлик даражаси 
(махраж) билан солиштирамиз. Нолдаги статистик гипотеза Н
о
: 
вариантлардаги ўртачалар орасида муҳим фарқлар йўқ, F
ф
>F
05
шарти ўринли эмас. Демак, х
1
ва х
2
ўртача танловлар 5% ли 
муҳимлик даражасида ҳосилдорлик бўйича сезиларли даражада 
фарқ қилмайди. 
Сезиларли фарқ даражасининг энг кичик қийматини 
аниқлаймиз: 
8
,
2
4
:
66
,
2
2
45
,
2
:
2
2
05
05
05





n
t
t
CКК
d


. 
Назарий мезон қиймати t
05
=2,45 ни [1] нинг 1-иловасидан 6-
эркинлик даражаси ва 5% муҳимлиги учун аниқлаймиз. 
Ўртача қийматлар айирмаси: 
d = x
1
-x
2
= 7-3 = 4 г/идиш. 
Бу СК+ дан кўп, яъни d>СК+ ва демак, ўртачаси муҳим фарқ 
қилади. 
Бир ва кўп факторли тажрибаларни дисперсион таҳлил қилиш 
методлари амалий машғулотларда ўрганилади ва тегишли амалий 
кўникмалар ҳосил қилинади.