Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

ресурслилигини қонунлаштирилаётгандек туйилади, 
агар 
шундай экан, у ҳолда таъмирлаш ҳисобига уларнинг қолдиқ 
ресурсларидан самарали фойдаланиш учун табиий равишда 
иқтисодий эҳтиёж 
туғилади. 
Машиналарни 
таъмирлаш 
самарадорлиги 
барча 
машинасозлар томонидан берилган деталарнинг чидамлилик 
қобилиятини 
жорий 
этишлигига 
боғлиқ. 
Фақат 
шундай 
бўлгандагина жамият томонидан яратилган моддий бойликдан тўла 
тукис (чиқитсиз) ишлатишга асос яратилган бўлади. Шунинг учун 
таъмирлаш-техник сервис базасини кам харажатлар сарфлаган 
ҳолда машиналарни ишлаб чиқариш суратини ошириш соҳасидаги 
энг мухим резервлар манбаи деб қараш лозимдир. Иккиламчи 
ишлаб чиқариш жараёнида техник объект ейилишга бардошлиги 
ҳар хил бўлган деталар билан комплектовка қилинганлиги учун 
таъмирлашдан кейинги деталарда янги ясалган объектга нисбатан 
жадал ейилишлари сабабли, уларда тасодифий бузилишлар сони 
тезроқ содир бўлиши мумкин. 

---

292
 
2-расм. Машиналар (агрегатлар) ресурслари 
тақсимланишларининг эгри чизиқлари: а-бирламчи ишлаб 
чиқариш; б-иккиламчи ишлаб чиқариш. 
Бузилишлар интенсивлигининг кўпайиш сабабларидан бири - 
деталарни тиклаш ёки йиғиш жараёнларининг бузилиши 
ҳисобланади. 
Тўсаттан 
бузилишлар 
пайтидаги 
объект 
ишончлилигини математик равишда экспоненциал қонунига 
бўйсиниши маълум. Бу ҳолда бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги: 
Р (t) = е
-z
. 
Техник объектнинг таъмирлашлараро оптимал ресурсини 
таъминлашда берилган фойдаланиш даврида таъмирлаш ва техник 
хизмат кўрсатиш ишларига кетган нисбий харажатлар хар қандай 
шароитларда хам энг кам бўлишига эришиш зарур. Бу холат 3-
расмда акс эттирилган; ундан кўриниб турибдики, оптимал 
таъмирлашлараро ресурс нисбий харажатлар йиғиндисининг энг 
кам қийматларига тўғри келади. Масалага бу каби ёндошиш 
машиналарга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш даврларини 
хам оптимизациялашни тақозо этади. Бунда икки йўналиш мавжуд; 
биринчиси- таъмирлаш ва хизмат кўрсатиш ишларини объектни 
тиклаш учун минимал харажатларни хисобга олган холда 
профилактик ишларни танлаш: иккинчиси; профилактик ишларни 
мажбурий равишда Т, 2Т, 3Т вақт оралиғида ташкил қилиш. 
Машиналар ишончлилигини оширишдаги яна бир энг самарали 
йўллардан бири резервлашдир. 

---

293
Мураккаб машиналарнинг бузилишларини тасодифий ва бир 
бирига боғлиқ бўлмаган ходисалар ҳисобланади. Демак, бундай 
объектларнинг бузилмасдан ишлаш эҳтимоллигини ва боғлиқ 
бўлмаган ҳодисалар кўпайтириш қоидасига асосан аниқлашимиз 
мумкин.