Ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети термиз филиали

Бандихон туманининг Фермер хўжаликлари томонидан пахта етиштириш кўрсаткичлари тахлили.

№	Кўрсаткичлар	2013й.	2014й.	2015й.	2015 йилда 2013 йилга нисб. %
1	Фермер хўжаликлари сони, дона	164	172	180	109,8
2	Пахта экин майдони, га	7422,0	7470,0	7470,0	100,6
3	Ҳосилдорлик, ц/га	27,6	26,3	27,6	100,0
4	Ялпи ҳосил, тонна	20472,8	19682,0	20601,0	100,6
5	Бир фермер хўжалигига тўғри келадиган:
6	Пахта экин майдони	45,3	43,4	41,5	91,7
7	Ялпи ҳосил, тонна	124,8	114,4	114,5	91,7

2.2.4-жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики. Бандихон туманида 2013 йилда фермер хўжаликлари сони 164 та бўлиб, 2015 йилга келиб бу кўрсаткич 180та ёки 109,8 фоизга ортган. Тумандаги барча фермер хўжаликларига пахта етиштириш учун ер берилган. Ерлардан унумли фойдаланиш асосан фермер хўжалиги раҳбари зиммасига юклатилади. Айрим фермер хўжалиги раҳбарлари ўзига ажратилган ер майдонларидан самарали фойдаланишга эътибор берилмаганлиги сабабли мўлжалдаги ҳосил олинмасдан келмоқда. Шу сабабли қалоқ фермер хўжаликлари сони Охунбобоев худудида 8 тани ташкилэтган. Туман бўйича 2013 йилда бир фермер хўжалигига 45,3 гектар тўғри келган бўлса, 2015 йилда 14,5 гектар тўғри келмоқда. Ялпи ҳосил эса 124,8 тоннадан 114,5 тонна ёки 10,3 тонна кам олганлигини кўриш мумкин.Шундай қилиб, туман фермер хўжаликлари тамонидан ишлаб чиқариладиган маҳсулотлар ҳажмини ошириш учун иннавацион технологияни амалиёта жорий этиш ва ҳар бир гектар ердан унули фойдалниш керак.
2-диаграмма. Бандихон туманининг Фермер хўжаликлари сони

2.3. Фермер хўжалигини бошқаришда иш юритиш хизматидан фойдаланиш йўллари

Фермер хўжалигида рахбар ходимларнинг бошқариш самарадорлигини ошириш ўзига хос аҳамият касб этиб, кўплаб омилларга, шу жумладан рахбар ходимларнинг тажрибасига, билими, малакаси, меҳнат шароити, зарур ахборот ва комммуникация технологиялари ҳамда жиҳозлари билан таъминланганлигига боғлиқаир.
Фермер хўжаликларида бошқарув фаолияти натижавийлиги, аввало, бошқарувнинг сифат жиҳатларини акс эттирувчи, самарадорлик мезонлари ёрдамида бахоланади. Буларга куйидагиларни киритиш мумкин:
-бошқарувнинг тезкорлиги - қарорларни ўз вақтида тайёрлаш, қабул қилиш ва ижрочиларга егказиш, шунингдек тескари алоқадорлик механизмлариии яхши йўлга қўйиш;
-бошқарув тизимининг ишончлилиги, ахборотни хаққонийлиги ва ўз вақтида тақдим этилиши, иш услуби ва коидаларини илмий-техника тараққиётининг замонавий даражасига мувофиқлиги, ходимларни тайёргарлик даражаси, иш стажи ва барқарорлиги;
-бажарилаётган вазифалар сифати, техника воситалари билан таъминланганлиги;
-бошқарув тизими мақбуллиги - қарорларни қабул қилишда мақбул услубларни кўллаш даражаси, поғонавийликка (иерархия) асосланганлиги, шунингдек муайян шароитларда бошқарувни марказлашганлиги ва марказлашмаганлиги, бошқарув меъёрлари ва хоказолардир.
Ишлаб чиқилган мезонлар бошқарув тизими самарадорлигининг маълум жиҳатларини тавсифлаш билан бирга, ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш омиллари сифатида номоён бўлади. Шунинг учун уларни ташкилотни ишлаб чиқариш молиявий фаолиятининг якуний кўрсаткичлари билан узвий алоқадорликда кўриб ўтиш жоиз. Шу билан бир қаторда, бошқарув самарадорлигини бахолаш, ишлаб чиқариш самарадорлигини ҳисобга олиш орқали ўзининг мустақил йўналишига эга бўлиши лозим. Бунда зарур бўлган меҳнат ресурслари билан таъминлаш фермер хўжалигининг раҳбари зиммасига юклатилган. Фермер ўз хўжалигини бошқаришда мавжуд ишчи кучидан самарали фойдаланиш йўлларини излаб топиши керак. Республика фермер хўжаликларидаги ишчи кучларининг ҳолатини қуйидаги 2.3.1-жадвалда кўриш мумкин.
2.3.1-жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики 2012-2014 йилларда фермер хўжаликлари сони ўртача 73,5 мингта бўлиб, шунда 30 ёшгача бўлган ишловчилар сони 1,4 млн., аёллар сони 0,6 млн. Кишини ташкил этган. Маълумоти бўйича таҳлил қилганимизда олий маълумотлилар 34,7, ўрта маълумотлилар 29,3 минг кишини ташкил этади.
Бошқариш тизимининг самарадорлигини хўжалик фоалиятининг якуний натижалари ёрдамида аниқлаш, бошқарув жараёни ишлаб чиқариш - хўжалик фаолиятининг ажралмас қисми булганлиги боис мураккаблик келтириб чиқаради. Шунинг учун унинг натижалари бир вақтнинг ўзида ишлаб чиқариш самарадорлигининг бир қатор омилларини таъсири билан боғланиб кетади. Шу боис, кўриб ўтилаётган мезон бўйича бошқарув самарадорлигини бахолаш, ишлаб чиқаришнинг муайян шароитларида тадқиқот объектини қатор кўрсаткичлар бўйича таққослаш имконини ҳисобга олган ҳолда амалга оширилиши лозим.