Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги академияси дастлабки тергов ва криминалистика кафедраси тергов фаолияти мутаҳасислиги

Ҳодиса жойини кўздан кечиришда юзага келадиган салбий ҳолатлар:
Айрим ҳолларда, ҳодиса жойини кўздан кечириш жараёнида ушбу ҳодиса ҳолатига, унинг содир этилиш механизмига оид одатий далилларга қарама-қарши ёки терговчи томонидан олға сурилган тусмолларга, шунингдек, аниқ шахсларнинг кўрсатмаларига зид бўлган ҳолатлар ҳам юзага келиши мумкин. Бундай ҳолатлар салбий ҳолатлар деб аталади. Масалан, қотиллик жинояти содир бўлганда, мурдадаги жароҳатлар билан унинг кийимларидаги изларнинг мос келмаслиги, хонадонда ўғирлик жинояти содир этилган, лекин эшик ички томонидан бузилган ва бошқалар.
Салбий ҳолатлар аниқланганида, қуйидаги хулосаларга келиш мумкин:
1) илгари сурилган тусмол нотўғри;
2) жиноят содир этилганлиги сохталаштирилган (инссенировка);
3) содир бўлган ҳодисанинг механизми нотўғри талқин қилинган. Салбий ҳолатларга чалғиб кетмаслик учун қуйидагиларга риоя қилиш
керак:
1) топилган излар ва предметларни қайд этиш билан чекланиб қолмасдан, илгари сурилган тусмолларни қўллаб, уларнинг ҳолати ва жойлашуви масаласига аниқлик киритиш;
2) маълум бир тусмолни илгари суриб, уни тасдиқловчи далилларни тўплаш билан чекланиб қолмасдан, бошқа тусмолларни тасдиқловчи далилларни фаол қидириш (масалан, ҳодиса жойини кўздан кечиришда ўзининг жонига қасд қилганлиги тўғрисидаги тусмолни олға сурганда, ушбу тусмолга зид бўлган қотиллик содир этилганлигини тасдиқловчи изларни ҳам қидириш керак);
3) ҳодиса жойидаги ҳолат билан маълум шахсларнинг содир бўлган ҳодиса сабаби тўғрисидаги тушунтиришларини солиштириб кўриш;
4) мутахассисларнинг ёрдамидан фойдаланиш, содир бўлган ҳодиса механизмини тиклаш.
Салбий ҳолатлар ҳодиса жойини кўздан кечиришда тадқиқ этилади, уларнинг мавжудлиги ёки мавжуд эмаслиги баённомада ўз ифодасини топиши керак, лекин улар баённомада салбий, деб таърифланмайди.
Ҳодиса жойини тадқиқ этиш жараёнида оддий тажрибалар (масалан, сув қувурининг жумраги буралганда, сув тўхтайдими, электр токи уланганда, ёруғлик лампаси ёнадими ва бошқа шунга ўхшашлар) ўтказилиши мумкин. Мураккаб тажрибалар эса тергов эксперименти жараёнида ўтказилади. Ҳодиса жойини кўздан кечириш жараёнида ўрганилмаган обьектлар эксперимент обьекти сифатида жалб этилмайди.