Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

тини тушунтиришда ҳар бир нарсада руҳлар мавжудлигига
ишонишдан келиб чиқиб, теварак-атрофдаги жараёнларни
руҳлар фаолиятининг натижаси сифатида талқин қилганлар.
Афсона одамларнинг воқелик тўғрисидаги содда фикрлари
бўлиб, туш кўриш ва аждодлар руҳлари билан мулсқоти на­
тижасида пайдо бўлган деб \исобланади.
Афсонани ўрганишда тадқиқотчи Б.Малиновскийнинг
қарашлари алоҳида аҳамиятга эга бўлди. Тадқиқотчи афсо­
нани назарий таълимот деб ҳисобламайди. Унинг фикрига
кўра, афсона воқеликни тушунтирмайди, балки эътиқодни
воқелик сифатида идрок этади. Ҳақиқатан, қадимги даврлар
- 42 -

---

ҳақида ҳикоя қилувчи афсоналар одамларнинг эътиқодини
ифодалайди ва умумлаштиради, жамиятда қарор топган ахлоқ
нормаларини асослайди, маросим ва удумларнинг мақсадга
мувофиқлигини қайд этади, хулқ-атвор қоидаларини ўзида
мужассамлаштиради. Шу боис афсона борлиқ ҳақидаги сод­
да қарашлар ва тасаввурлар эмас, балки фаол ижтимоий куч,
диний эътиқод ва ахлоқни ифодаловчи ҳаёт қонунидир.
Ҳозирги вақгда афсона нафақат халқ оғзаки ижодиёти тури
ва диний эътиқоднинг таркибий қисми сифатида мавжуд,.
балки ижтимоий ҳаётнинг сиёсат, иқгисод, фан-техника каби
бошқа соҳаларида ҳам сақланиб қолган. Масалан, кенг тарқ-
алган ҳозирги замон афсоналари сифатида номаълум учувчи
объект ҳақидаги ёхуд электрон ҳисоблаш машиналарида жон
борлиги тўғрисидаги афсоналарни қайд этишимиз мумкин.
Хулоса қилиб айтганда, диннинг илк шакллари нафақдт
ибтидоий жамиятнинг ривожланишида катта аҳамиятга эга
воқелик бўлган, балки тарихий тараққиётнинг кейинги бос-
қичларида ва ҳозир ҳам ижтимоий ҳаётда ўз таъсирини сак­