Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я ш. Р. ҚОбилов коррупция муаммосини

4. КОРРУПЦИЯНИ ИДРОК ЭТИШ ИНДЕКСИ
Коррупциянинг мафкураси пулпарастлик, шуҳратпарастлик 
бўлгани боис, айрим ҳолларда ходимларнинг ҳаволанишга, ўзгалар 
олдида ўзига юқори баҳо беришга интилиши ҳам коррупциянинг 
ифодасидир.
Бунга йўл қўймаслик йўли коррупцияни идрок этиш керак. 
Коррупцияни идрок этиш
– коррупциянинг умумий даражаси бўйича 
давлатлар ва минтақаларнинг рейтингини таъминлайдиган кўрсаткич.
Бунда коррупцияни озиқлантирувчи манбаларни таҳлил қилиш 
услублари қўл келади. Коррупцияни ўрганишда идрок этишнинг икки 
босқичи қўлланилади.
Биринчи босқич кузатиш босқич ҳисобланади. Бу босқичда 
коррупцияга оид маълумотлар тўпланади, уларга дастлабки тарзда 
умумий баҳо берилади ва ҳали синаб кўрилмаган хулоса – гипотеза 
олға сурилади.
Иккинчи босқичда гипотезалар бошқа маълумотларни ўрганган 
ҳолда синаб кўрилади, улар тасдиқланса, қабул қилинади, улар асосида 
назарий қонун-қоидалар таърифланади. Миқдорий таҳлилнинг 
қўлланилиши назарий хулоса чиқаришга хизмат қилишини давлат 
органлари ходимларига чуқур англатиб бориш лозим.
Коррупцияга оид ҳуқуқбузарликлар содир этилишининг олдини 
олиш, коррупцияга қарши нафрат туйғуси, уларни олдини олишда 
муросасиз кураша олиш кўникмаларини шакллантиришга оид 
хорижий тажрибани
ўрганиш коррупцияга қарши қандай қилиб 
нафрат туйғусини қарор топтириш, коррупцияга қарши маърифат, 
коррупцияга қарши чидаб бўлмайдиган қораловчи муҳит яратишга 
хизмат қилади.
Коррупцияга оид бой материаллар таҳлили коррупцияни идрок 
этиш моделлари бир бўлган ҳамда тенг иқтисодий имкониятларга ва 
ўхшаш анъананалар эга мамлакатларда коррупция даражаси паст ёки 
юқори бўлиши мумкин. (
Қаранг: жадвал
)

---

29
Коррупцияни идрок этиш моделлари
Кўрсаткичлар 
Европа модели 
Осиё модели
Африка 
модели
Лотин 
америкаси 
модели
Коррупция 
даражаси
Нисбатан юқори 
эмас, коррупция 
шароитига йўл 
қўйилмайди. 
Юқори
Юқори
Юқори
Хусусиятлари
Институционал, 
ташкилий ва 
ҳуқуқий чоралар, 
анъаналар, 
маданият, 
фуқаролик жамияти 
институтларининг 
ривожланганлиги. 
Давлатнинг, 
ижтимоий 
ҳаётнинг барча 
томонларини 
тотал назорати 
анънавий 
маданий ва 
иқтисодий 
ҳодисалар.
Иқтисодий 
кланлар ва 
олигархлар 
ҳокимияти.
Яширин 
ва жиноий 
секторлар 
ҳокимияти, 
давлат 
қаршилиги 
ва аксил-
корруп-
циявий 
кураш.