Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги тошкент шаҳар халқ таълими ходимларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

 
Нутқнинг товуш маданиятини шакллантириш
 
дастурнинг муҳим 
бўлимларидан бири. Товуш маданияти она тилидаги барча товушларни тўғри 
талаффуз этишни, диксия ҳамда интонатсияга боғлиқ болган нутқнинг 
ифодалилигини, сўзлашган вақтда тўғри нафас олиш ва чиқаришни, овоз 
тони ва темпини тартибга солишни ўз ичига олади. 
Дастур мактабгача тарбия ѐшидаги болаларни аниқ, шошилмай, 
етарлича баланд овозда гапиришга, сўзларни дона- дона қилиб талаффуз 
қилишга, унли ва ундош товушларни тўғри талаффуз этишга, интонатсия 
воситаларидан тў
б
ри фойдаланишга ўргатиш каби вазифаларни амалга 
оширишни белгилаб берган. Дастурдаги ушбу вазифалар ҳар бир гуруҳда, 
болаларнинг ѐш ва психологик хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда амалга 
оширилиб борилади. 
 
Болаларни сўзлашув нутқига ўргатиш
. 
Болаларни сўзлашув (диалог) 
нутқига ўргатиш бўйича дастур талабида уларни бутун гуруҳ учун берилган 
саволларга битта-биттадан жавоб беришга, жамоа болиб сўзлашишга, 
суҳбатда қатнашишга, ўртоқларининг жавобини қунт билан тинглаш ва ўзи 
ҳам савол беришга ўргатилиши кўрсатилган. Шу билан бир қаторда, теварак-
атрофдаги кишилар билан сўзлашганда самимий, мазмунли гапириш каби 
ижобий хислатлар ҳам тарбияланиб борилади. 
Дастурда ўрта гуруҳдан бошлаб боғланишли нутқни ривожлантириш, 
яъни ҳикоя қилишга (монологик нутққа) ўргатиш мўлжалланган. Дастур
4-5 ѐшдан бошлаб болаларни буюмларни тасвирлашга (ўйинчоқларни, 
ўсимликларни, кийимларни), уларнинг ўзига хос белгиларини айтишга, 
қисқа, болаларга таниш эртакларни, машғулотларда биринчи марта ўқиб 
берилган, ҳажми унча катта бўлмаган ҳикояни қайта ҳикоя қилишга 

---

47 
ўргатишни назарда тутади. Дастурда катта ва тайѐрлов гуруҳдаги болаларни 
ижодий ҳикоя қилиш (тарбиячи томонидан бошланган эртак ѐки ҳикояни 
ниҳоясига етказишга, таклиф этилган мавзуда алоҳида эртак ѐки ҳикоя ўйлаб 
топишга, таклиф этилган мавзу ва режа асосида эртак ѐки ҳикоя тўқиш)га, 
берилган 3 — 4 сўз асосида эртак ѐки ҳикоя ўйлаб топишга, болаларнинг 
шахсий тажрибалари, ҳаѐтий мавзулар асосида ҳикоя ѐки эртак тузишга 
ўргатиш белгиланган.