Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги мактабгача таълим муассасалари ходимларини қайта

 
 
 

---

73 
 
 
 
 
Оила ва муассаса ҳамкорлиги 
Ш.В.Ахунбаева 
Юнусобод туманидаги 
304-сонли МТМ 
мудираси 
Тарбиянинг аввали оиладан. Киши ҳаѐтида олға интилиши учун зарур 
бўлган кучни ҳам доимо ана шу ошѐндан олади. Болалар ота-оналари билан 
муносабатлари давомида ҳаѐтнинг биринчи дарсини ўқий бошлайдилар. Ота-
онанинг хулқ-атвори, шунингдек, уларнинг сўзлари ҳам педагогик метод 
сифатида тақлид қилиш учун намуна тариқасида қаралади. Энг муҳими 
шуки, боланинг ―нима яхши-ю, нима ѐмон‖лиги ҳақидаги тасаввури ота-
онасининг 
сўзи, 
ҳатти-ҳаракати 
ва 
воқеа-ҳодисаларга 
нисбатан 
муносабатлари таъсирида шаклланади ва мустаҳкамланади. 
МТМда 
болалар 
тарбияси 
билан 
мутахассис 
педагоглар 
шуғулланишади. Бироқ, болаларнинг ҳар томонлама ривожланишлари учун 
жамиятда ―Педагог-бола-ота-она‖ ҳамкорлигини ташкил қилиш зарур 
бўлади. Биз кўпинча ота-оналарнинг онгида мактабгача таълим муаасасаси 
болалар тарбиясини ўз зиммасига олади, деган фикр шаклланаѐтганининг 
гувоҳи бўламиз. Балки шу боисдандир, фарзандларини МТМга берган ота-
оналар кўпинча ―Фарзандларимиз тарбияси билан мутахассислар 
шуғулланаяпти-ку, энди бола тарбиясида бироз четга чиқсак ҳам бўлаверади‖ 
деган нуқтаи назар кучая бошлайди. Ваҳоланки бу нотўғри. 
Шу ўринда таъкидлаш жоизки, оилада ҳар доим ҳам барча катталар 
педагогик жиҳатдан етарли билимга эга бўлавермаганлиги сабабли, ўзаро ва 
болаларига бўлган муносабатларини тўғри йўлга қўя олмайди. Шу боис, 
уларнинг шахсий ривожланишига ҳам етарлича эътибор қаратмайдилар. 
Натижада, ота-оналар билан педагоглар ўртасида соғлом муносабат ўрнатиш 
ҳар доим ҳам осон кечмайди. Биз ота-оналарга уларнинг ѐрдамисиз, 
истаганларидек, энг мақбул болалар боғчасини яратиш қийинлигини 
айтамиз. Яна шуни ҳам эслатамизки, болалар боғчаси болаларни 
тарбиялашда ѐрдам беради, аммо у ҳеч қачон ота-оналарнинг ўрнини боса
олмайди. 
Биз шундай хулосага келдикки, замонавий шароитларда анъанавий 
усуллардан фойдаланиб ота-оналар билан ишлаш етарли даражадаги натижа 
бермайди (ота-оналар мажлиси, сухбатлар, маслахатлар) Интерфаол усуллар 
оркали ишлаш ота-оналарга ўз фарзандларини яхшироқ ўрганишларига 
имкон беради. (биргаликдаги лойихалар, мастер-класс, амалий семинарлар, 
акциялар, презентация –кўргазмалар, биргаликдаги байрам эрталиклари, 
спорт тадбирлари).

---

74 
Тарбиячилар болаларни расм чизишга, ясашга, ўйнашга ва китобни 
қандай ўқишга, байрамларни қандай ташкиллаштиришга ўргатади. Бироқ 
болалар бунданда кўпроқ эътиборга муҳтож. Чунки улар ўзларининг 
қизиқиши, қобилият ва имкониятларга қараб турли-туманки, биз буни ҳис 
қилиш учун ота-оналардан уйларига кетишга шошмасдан гуруҳларда қолиб, 
болаларнинг нималар билан банд бўлишлари, муаммоларини қандай ҳал 
қилишларини кузатишларини сўраймиз. Сўнгра ота- оналар йиғилишига 
таклиф қилиб, улар билан ҳамкорликдаги ишларимиз ҳақида суҳбатлашамиз. 
Кўпгина ота-оналар фарзандларининг МТМда нималар билан банд 
бўлишлари ва бу ерда қандай ҳисларни бошдан кечиришларини ҳатто 
тасаввур ҳам қилолмайдилар. Ваҳоланки, ота-оналар фарзандлари билан 
бирга бўлиб, уларнинг ҳис-туйғуларига ошна бўлиши учун, биргаликда 
ўйнашлари ва ягона бўлган умумий вазифани биргаликда бажариб 
кўришлари зарур бўлади. Шу ўринда айтиб ўтиш керакки, фарзандларининг 
таълим-тарбияси ва ҳаѐтида фаол бўлган инсонлар ўзларини ―яхши ота-
оналар‖ сифатида ҳис қилади. Улар гуруҳларда бўлиб, боланинг бошқа 
болалар билан биргаликдаги ҳаракатини кузатади ва баҳолайди. Бу уларнинг 
бола ривожланиши билан боғлиқ масалаларни яхши тушуниб, уйда қулай 
тарбия методларини қўллашларига ѐрдам беради.
Албатта, бошида барчаси силлиқ ва осон кечмайди. Чунки ҳамма ота-
оналар ҳам бу талабга жавоб беравермайдилар. Бироқ сир эмаски, улар 
орасидан бунга қизиқувчилар ва уни охиригача олиб боручилар, албатта 
чиқади. Бизнинг боғчамизда ҳам аввалига бу жараѐнга бир қанча оналар 
қўшилди. Улар ўз кучига ишонмайдиган, уятчан, вазифани тарбиячига ўхшаб 
бажара олмасликдан, кичкинтойларга жуда катта иштиѐқ ва ҳохиш билан 
чизиш, ясаш, шеърлар ѐдлатиш ва рақс тушиш кабиларни ўргатиб боришди.. 
Болаларга турли қизиқарли уй вазифаларини беришди. Жумладан ―Менинг 
оилам‖ деб номланган альбом тайѐрлаш, болалар номидан кичик хажмдаги 
хатлар ѐзиш ва ота-оналар стендига жойлаштириш. Масалан, уларнинг 
айримларида қуйидагича сўзлар ѐзилган: 
Ойижоним! 
Биз егуликлар тайѐрлашни ўрганаяпмиз! 
Ҳатто, бутерброд тайѐрлашни ўргандик. 
Энди навбат салатга келди. 
Бизга салат тайѐрлаш учун нимаики зарур бўлса, барчаси керак. 
Энг муҳими, оддий салатнинг рецепти ва сизнинг ѐрдамингиз зарур. 
Кичкинтойингиз
Биласизми, шундай ота-оналар бўлдики, улар бу ҳаракатларга 
кутилганидек жавоб қайтаришди. Ўзларининг рецептлари асосида келиб 
танловлар ташкил этишди. Энг қизиғи эса, бундай машғулотларга ота ва 
боболарнинг келиб қўшилишлари бўлди. Масалан, бизда футбол ишқибози 
бўлган ота-оналар бор. Уларнинг ташаббуси билан боғчамизда бир кунни 
футбол куни деб эълон қилдик. Ҳаваскор оталардан Дилшод Қориев
болаларга махсус спорт кийимлари, тўп каби спорт буюмларини келтириб 

---

75 
берди. Машҳур футболчи Жафар Ирисметов эса ўзининг ўйинларида қўлга 
киритган кубок, медалларини ва журналлар олиб келиб. Ютуқлари ҳақида 
кичкинтойларга гапириб берди. Сўнгра болалар билан футбол мусобақасини 
ўтказишди. У жуда қизиқарли бўлиб, ниҳоясига етгач, иштирокчиларнинг 
ҳар бири шоколадли (олтин) медал билан тақдирландилар. 
. Ота-оналари ўзлари ѐрдам бериш таклифи билан чиқишди. Жадвал 
тузилиб, кимлар қайси куни келиши ва болалар билан қандай мавзуда 
машғулот уюштириш, бунинг машғулот хонасини қандай жиҳозлаш 
лозимлаги хақида келишиб олинди.
Шунингдек, 
янги 
лойиҳаларни 
ҳам 
амалга 
оширишга 
киришилди.Масалан – ―Биз бўлажак ўқувчимиз‖, ―Бизнинг севимли 
ҳайвонлар‖, ―Севимли ўйинчоқлар‖, ―Спорт хақида кўп нарса билгим 
келади‖, ―Менинг севимли Ўзбекистоним‖, ―Ватан ҳимоячилари‖, ―Кичик ўт 
ўчирувчилармиз‖ ва бошқалар. Болалар ва ота-оналарни бир-бирига яқин 
бўлишига 
ўтказилган 
акциялар 
―Болага 
китоб 
совға 
қилинг‖, 
―Муассасамизни кўкаламзорлаштирамиз‖, ―Ер юзини чиқиндилардан 
тозалаймиз‖, ―Қишловчи қушларга ѐрдам берамиз‖. Ота-оналарга мастер 
классларда иштирок этиш жуда ѐқади. Масалан ―Бола билан ўйнаймиз‖, 
―Бувижоним пишириқлари‖, ―Болага қандай қилиб пайпоқ тўқиш мумкин‖ ва 
хо казо.. Яна бизнинг муассасамизда турли фото кўргазмалар, биргаликдаги 
оилавий ижодий ишлар танлови, қишда ―Қиш эртаги, баҳорда ―Ассалом 
наврўз‖ ѐзда ―Ватаним чаманзори‖ кабилар ўтказилинади. 
Энг қизиғи шундаки, улар даврасида болаларимиз ҳам ўзларини ота-
оналари каби катта одамлардек ҳис қилишди. Уларнинг ҳар бири бу билан 
фархланишди. Эҳтимол. Ота-оналар билан ҳамкорликда қилинган ишларни 
санаб чиқсак, бир китоб бўлар, аммо биз мамнуният билан айта оламизки, 
(педагог-она-она-бола) тизимида олиб борилган ишлар фарзандларимиз 
ҳаѐтида анча юқори самара бериши шубҳасиз.
Айтиш лозимки, бу бирдамлик натижасида ота-оналарда боласининг
янада юқорироқ кўрсаткичларга эришишга бўлган ишончи юклсалиб, уларни 
чуқурроқ тушуниши ривожланади. Уйда ҳам болалари билан шуғулланиши 
натижасида, фарзандининг дўстлари билан танишиб тарбиячига ишончи 
ортади. Бошқа ота-оналар билан ҳамкорлик ва дўстлик муносабатларини 
ўрнатадилар. 
Ўз ўрнида эса, болалар ота-оналарини кўргач, МТМга бўлишга
нисбатан муносабатлари ижобий томонга мустаҳкамланса, машғулотларда 
ота-оналарнинг иштироки этиши боланинг руҳий кўринкилигига ўз қадрини 
билиши, ўзини-ўзи назорат қилиши ва баҳолашига имкон беради. Ўзидан 
катта ѐшдаги янги инсонлар билан танишиши унинг дунѐ қаратишини 
бойитади. 
Педагоглар учун ҳам бу – катта ѐрдам бўлиб, тарбиячилар гуруҳлар 
билан ишлаганда ота-оналар тажрибасини қўллаган ҳолда болаларни оддий 
касблар билан таништириб, тарбияланувчиларининг ота-оналари билан 
яқиндан мулоқот қилишлари мумкин. 

---

76 
Бир сўз билан айтганда, оилалар ва МТМ ўртасида алоқаларнинг 
ўрнатилиши идрок, ҳайриҳохлик ва ишончни юзага келтиради. Уларнинг 
таълим-тарбияда улкан мақсад йўлида амалга ошираѐтган ҳамкорликдаги 
ишлари бир дарѐга қуйилган икки ирмоққа ўхшайди.